Akademik Veri Yönetim Sistemi
ULUSLARARASI SOSYAL BILIMLER DERGISI = INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, cilt.6, ss.170-187, 2022 (Hakemli Dergi)
Ortaçağ Türk uygarlığı yazınında sünbül kavramı hayli zengin bir kullanım çeşitliliğine sahiptir. Bu çeşitlilik doğa ve uygulamalı bilimlerin yanı sıra beşeri bilimlerde de kendini göstermiş, özellikle Türk şiirinde sünbül imgesine yaygın olarak başvurulmuştur. Doğa ve uygulamalı bilimler metinlerindeki sünbül kavramı ile kastedilenin ne olduğu, uygarlığımızı bu alanlarda etkileyen yazınlarla mukayese olanağına sahip olduğumuzdan tespit edilebilirken, edebi metinlerde sünbül kullanımı ile kastedilenin ne olduğunun ayrıca araştırılması gerekmektedir. Biz de bu çalışmada, Ortaçağ’da doğa ve uygulamalı bilimlerde Türkçe kullanılarak oluşturulan eserlerle Ortaçağ Türk şiirini karşılaştırarak şiirde sünbül kullanımı ile neyin kastedildiğini tartıştık. Çalışmamızda, Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait eserlerde sünbül kullanımı hakkında tanım ve kullanım alanlarını da kapsayacak biçimde genel bir çerçeve oluşturulmuş ve sonuç bölümünde tüm bu kullanımlar ile şiirde kullanılan sünbül imgesi ile bağlantı kurularak kavramın Ortaçağ Türk şiirindeki ifade ettiği değerler üzerinde durulmuştur. Bulgularımıza göre Türk şiirinde sünbül kullanımı adı geçen üç disiplindeki terimsel karşılıkları ile bağlantılıdır. Bitkibilim terimi olarak sünbül ile sevgilinin saçı arasında bağıntı kurularak Ortaçağ’da sünbül adı ile bilinen bitkilerin hoş kokularına, bu bitkilerin kök sistemlerinde görülen ipliksi yapılara yahut başka bir olasılıkla çiçek durumlarına işaret edilmiştir. Yıldızbilim terimi olarak sünbüle, doğrudan bitkibilim terimi olarak kullanılan sünbül kavramı ile görsel bir benzerlik kurularak sünbüle adı verilen modern başak burcu kastedilmiştir. Göstergebilim terimi olarak ise sünbüle ideal kadının kusursuz saçının yanı sıra bu saçın kokusunu imlemek için başvurulmuş, ayrıca zaman zaman göksel nitelik de taşıyan eşsiz bir bahçenin güzelliğini tamamlayıcı unsurlar arasında sayılmıştır. Bu çalışma ayrıca adı geçen kullanım biçimlerinin yanı sıra sünbül ile zülüf bağıntısının kurulmuş olmasını, Antikçağ’ın tarım tanrıçalarına duyulan şükran duygusunun evrimleşmiş bir tezahürü olduğunu öne sürmektedir.