Akademik Veri Yönetim Sistemi
ARSLANBAŞ D. (Yürütücü), EKİZ İ. N.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, BAP Y.Lisans, 2025 - Devam Ediyor
Yol tozu, kaya, toprak ve metaller de dahil olmak üzere organik ve inorganik malzemelerin fiziksel aşınmasıyla oluşan parçacıkların heterojen bir karışımından meydana gelir. Ayrıca araç trafiği ve inşaat gibi çeşitli antropojenik faaliyetler yoluyla üretilir. Yapılan çalışmalar yol tozunun, lastik ve fren aşınması, özellikle büyük kent merkezlerinde yüksek seviyelerde plastikle güçlendirilmiş yol parçacıkları ve yol işaretleme boyası parçacıkları dahil olmak üzere yüksek seviyede egzoz dışı araç emisyon kirleticileri tespit edilmiştir Bunların yanında yol tozu, yağmur, kar gibi ıslak çökelme ve atmosferdeki parçacıkların kuru çökelmesi ile de taşınan kirleticiler için rezervuar, Yol tozu, M(N)P’ler dahil birçok kirletici için rezervuar olması, çöküp tekrar havalanması ve havalandığında bir süre askıda kalmasından dolayı sürekli bir maruziyet kaynağı olmaktadır. İnsanlar yol tozundan soluma, yutma ve cilt teması yolları ile sürekli olarak maruz kalmaktadırlar. İnsanların günlük maruziyetin %82’ini tozlar oluşturmaktadırBu nedenle, yol tozu bileşiminin, içeriklerinin anlaşılması halk sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır.
Son zamanlarda özellikle kentsel ve endüstriyel alanlarda atmosfer kirliliğinin göstergesi olarak ve kirlilik seviyelerini belirlemek için sokak tozu yaygın olarak kullanılmaktadır. Yolun yanındaki veya endüstriyel alanlardaki geçirimsiz asfalt yüzey üzerinde biriken toz yükü olarak adlandırılan kentsel yüzey tozu (sokak tozu), tutma kapasitesinden dolayı MP, M(N)P polimerler ve bunların yanında birçok organik/inorganik kirleticiler için ana rezervuar olmaktadır. Sokak tozunu kent atmosfer kirliliğinin indikatörü olarak kullanmanın başlıca avantajlarından biri, kolay bulunabilirliği, birden fazla kaynaktan kaynaklanan çeşitli kontaminasyonları yansıtabilme yeteneği ve çevresel akıbetlerin değerlendirilmesine olanak sağlayan kirletici seviyelerinin bir göstergesi olmasıdır. Ayrıca son araştırmalar, tozun günlük maruziyetin %82'sini oluşturan önemli bir maruz kalma kaynağı olabileceğini göstermektedir. Kent atmosferinde. PAH ve iz element kirlilik seviyelerini belirlemek için sokak tozu yaygın olarak kullanılırken son zamanlarda MP seviyelerini belirlemek için yapılan çalışmalara rastlanmıştır. Ancak hem MP, M(N)P polimer seviyesi hem de ftalatların birlikte incelendiği ve ilişkilerinin değerlendirildiği bir çalışmaya rastlanmamıştır.
Bu çalışmada Kocaeli ilinde seçilen noktalardaki yol tozlarında mikro (MP) seviyeleri, M(N)P polimer konsantrasyonları, PAH ve ftalat sevieyeleri iki farklı boyutta aynı toz numunesinde ölçülecek, ölçülen kirleticiler için olası maruziyetler tahmin edilecektir.