Gacar G. (Yürütücü), Duruksu G.
TÜBİTAK Projesi, 2014 - 2016
Proje
Özeti Yukarıda
başlığı belirtilen proje ile, vücutta eklem kıkırdaklarında (articular
cartilage) ortaya çıkan kondrosit apoptozunun neden olduğu eklem ve eklem
sıvısı (sinoviyal sıvı) ile ilgili hastalıkların engellenmesi amacıyla
oluşturulacak olan bir kök hücre hattının kullanılması ve bu hücrelerin birbirlerine
etkilerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Günümüzde
birçok insan kas-iskeket sistemi hastalıkları nedeniyle kalitesiz bir yaşam
sürmektedir. Bu rahatsızlıklardan bir kısmı, yaşa da bağlı olmak üzere, eklem
kıkırdağının oluşturulmasını sağlayan kondrosit apoptozu ile ilişkili olup,
eklem kıkırdağı ile bu eklemlerde kayganlaştırıcı ve şok engelleyici olarak
görev yapan sinoviyal sıvının yetersiz kalması neticesinde motor hareket
bozuklukları ile sonuçlanmaktadır. Güncel tedavi metodları, eklem içine
plateletten zengin plazma (platelet-rich-plasma, PRP) enjeksiyonu,
plateletten zengin fibrin (platelet-rich-fibrin, PRF) enjeksiyonu gibi bazı
yöntemleri içermektedir. Bu yöntemler kanın santrifüj edilmesiyle elde
edilen, biyosinyal moleküllerince zengin olan serum kısmının kök hücreleri
uyarıcı özelliklerinden yararlanılmasına dayanmaktadır. Bu sayede hücre
yenilenmesi teşvik edilmektedir. Benzer mantıkla o bölgedeki kök hücre grubunu
uyarıcı başka sinyaller mikroçevreye kazandırılarak hücre yenilenmesinin
arttırılması da tedavide denenen yöntemler arasına girmiştir. Bunlardan biri
de eklem kıkırdağı mikroçevresinde normalde de bulunan prolaktinin eklem
içine enjeksiyonudur. Ancak bu yöntemler hücrelere gen düzeyinde
kazandırılmadığından zaman içinde tekrarlanması yani tekrarlanan dozlarla
uygulanması gerekmektedir. Kimi zaman bu tekrarlayan dozların sıklığı nedeni
ile hasta tedaviyi reddetmektedir. Bu nedenle mevcut projede, hem stabil
transgenik bir kök hücre hattı elde edilmesi hem de yenileyici ve onarıcı özelliklerinden
yararlanılarak uzun süreli bir tedavi sağlanması hedeflenmiştir. Bu
bağlamda insan kemik iliği kökenli mezenkimal kök hücrelere (Kİ-MKH)
prolaktin geni aktarılarak prolaktin üretebilen bir Kİ-MKH hattı (PKİ-MKH)
elde edilecektir. Mevcut kondrosit hücre hattı çoğaltıldıktan sonra, Kİ-MKH
ve PKİ-MKH ile deneysel yöntemde belirlenen şekilde ortak kültürü
gerçekleştirilecektir. Deney, 5 grup olarak planlanmış olup, bu grupların
birbirleriyle kıyaslanması ile PKİ-MKH hattının apoptoz üzerinde ne kadar
etkili olduğu ortaya konmaya çalışılacaktır. Son
yıllarda dünya çapında kök hücreler ve gen terapisi üzerine yapılan
çalışmalarla kök hücrelerin mevcut potansiyel terapötik etkilerinin
yönlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu proje başarılı olduğu takdirde, bu amaca
hizmete edecek olan, tedavide kullanılmaya yönelik bir transgenik kök hücre
hattı elde edilmiş olunacaktır. Bu hücre hattının etkileri ortaya konarak
ileride gerçekleştirilebilecek klinik çalışmalar için bir basamak olması
hedeflenmektedir. Beklenen etkilerin gözlenmesi halinde gen terapisinin
kalıcılık sağlaması avantajından yararlanılmış olunacak, böylelikle
tekrarlayan sık dozlarla yapılan tedavilerin aksine, uzun vadede daha
ekonomik bir tedavi yöntemi geliştirilmiş olunacaktır. |