Bursa Civarında Deprem Kaynağı Olabilecek Diri Fayların Jeolojik ve Jeofizik Yöntemlerle Saptanması


Oruç B., Pekşen E., Seyitoğlu G.(Yürütücü), Aktuğ B., Kaypak B., Koca B., et al.

Diğer Resmi Kurumlarca Desteklenen Proje, 2018 - 2022

  • Proje Türü: Diğer Resmi Kurumlarca Desteklenen Proje
  • Başlama Tarihi: Aralık 2018
  • Bitiş Tarihi: Nisan 2022

Proje Özeti

  Bursa yakın çevresinde gerçekleştirilen bu proje ile, Türkiye Diri Fay Haritasından farklı bir fay deseni elde edilmiştir. Jeolojik ve jeofizik yöntemlerle elde edilen bu fay deseni genel itibarı ile Bursa çevresinin klasik görüşe uygun olarak Kuzey Anadolu Fay Zonu içinde olduğunu kesin verilerle ortaya koymuştur. Bu durum, çalışma alanını bölgedeki ikincil önemde fay zonları ile ilişkilendirilen büklüm modelini (bend model) yanlışlamaktadır. Bursa-batı, Bursa-doğu ve Yenişehir havzalarının birer çek-ayır havza olduğu bunları sınırlayan fayların karakterlerinin belirlenmesi ile ortaya çıkarılmıştır. Bazı fayların konumları arazi gözlemleri ile revize edilmiş (örneğin, Mustafa Kemal Paşa Fayı), bazı fayların işlevleri sorgulanarak sismik yansıma verileri ile uzanımları yeniden saptanmış (örneğin Ulubat-Doğanköy Fayı), bazı fayların konumları ve sıçrama alanları dikkate alınarak tektonik model açısından daha anlamlı hale getirilmiş (örneğin Gümüştepe Fayı ve Çekirge-Kazıklı Fayı), bazı fayların tektonik işlevleri yeniden belirlenmiştir (örneğin Bursa Fayı iki kapsamda incelenmiştir: doğrultu atımlı sistem içinde gelişen dik açılı normal faylar ve Uludağ Çekirdek Kompleksinin yüzeylemesinden sorumlu olan düşük açılı sıyrılma fayı), bazı faylar ise bu çalışmada ilk defa tanımlanmıştır (örneğin Yenişehir havzasının kenar fayları, Marmaracık Fayı, Boğazköy Fayı, Subaşı Fayı vd.). Bunun yanında Bursa çevresinin deprem tehlike analizinde en önemli neotektonik eleman olan, çek-ayır havzaları biçen Kayapa-Yenişehir Fayı yüzey gözlemleri (4 farklı lokasyon) ve sismik yansıma verileri ile (11 farklı hat) saptanmıştır. Bursa çevresindeki diri fayların arazi gözlemleri ve sismik yansıma verileri ile saptanması ile yetinilmemiş, ayrıca gravite, elektrik özdirenç ve sismik tomografi yöntemleri ile elde edilen fay deseni hakkında daha fazla veri elde edilmiştir. Bölgeye ait 3B kabuk yapısı saptanarak depremlerin dış merkez dağılımları yeniden konumlandırılmış ve odak mekanizmaları ile faylar arasındaki ilişkiler tartışılmıştır. GPS temelli blok modelleme çalışması ile çek-ayır havzaları biçen Kayapa Yenişehir Fayı (KYF) üzerinde kayma hızı maksimum 8.8 mm/yıl minimum 3.0 mm/yıl olarak belirlenmiştir. Bu verilerden ve Bursa çevresinde en son meydana gelen 1850-1855 depremleri dikkate alınarak gelecekte meydana gelebilecek deprem senaryoları üretilmiştir. 1850/1855 depremlerindeki hasar dağılımına göre KYF’nin batı kesiminin kırıldığı, doğu kesiminin kırılmadığı düşünülerek, KYF’nin 2021 yılı itibarı ile her an büyüklüğü 6.48-6.80 arasında deprem üretme potansiyelinin olduğu, 1850/1855 depremlerinde kırıldığına dair herhangi bir veri bulunmayan KYF’nin doğu parçasının ise 2021 itibarı ile 6.9-7.3 büyüklükleri arasında deprem üretme potansiyeli olduğu görülmüştür.