Akademik Veri Yönetim Sistemi
Baran E. (Yürütücü), Özbayraktar M.
TÜBİTAK Projesi, 2024 - 2025
Birey kentsel mekanda yürüme
eylemini gerçekleştirirken, içinde bulunduğu kentsel çevre ile davranışsal bir
ilişki kurmaktadır. Bu ilişki sırasında içinde bulunduğu kentsel çevreye ait
yapılar, yüzeyler, peyzaj öğeleri gibi pek çok mekansal öğe ile temas etmekte
ve o kentsel çevredeki yaşama ilişkin toplumsal öğeleri de deneyimlemektedir.
Birey bu deneyimi, kendi sosyo-psikolojik yapısı ve bireysel özellikleri
doğrultusunda yorumlayarak kentsel çevreyi algılamaktadır. Dolayısıyla yürüme
deneyimi sırasında bireyin kentsel mekan algısını etkileyen faktörler;
toplumsal faktörler, bireysel faktörler ve mekânsal faktörler olmak üzere üç
başlık altında ele alınabilmektedir. Konuyla ilgili literatür incelendiğinde;
kentsel
mekanın algılanmasında yürüme davranışının rolüne ilişkin yapılan çalışmaların
çoğunlukla kentsel mekanda yön bulma ve kentsel mekanın okunabilirliği
konularına odaklandığı görülmüştür. Yürüme deneyimi sırasında kentsel mekan
algısını etkileyen; toplumsal faktörler, bireysel faktörler ve mekânsal faktörler
arasındaki karşılıklı ilişkilerin tartışılması noktasında literatürde boşluklar
bulunmaktadır. Bu faktörlerin psikoloji, sosyoloji, mimarlık vb. pek çok
disiplinle etkileşim içerisinde olması, faktörler arasındaki ilişkinin çok
boyutlu bir yaklaşımla ele alınması gerekliliğinin yanı sıra nitel ve nicel
verilerin birlikte değerlendirilmesini de gerektirmektedir. Araştırmalarda bir zorluk
olarak ortaya çıkan bu durumdan hareketle, önerilen projede yürüme deneyimi
sırasında kentsel mekanın algısını etkileyen faktörlerin, bulanık mantık
yöntemi kullanılarak nitel ve nicel verilerin birlikte değerlendirilebileceği
hipotezinden yola çıkılmaktadır. Önerilen projenin amacı,
kullanıcıya ilişkin bireysel faktörler ile yapılı çevrenin kimliğini oluşturan
mekânsal faktörlerin, yürüme sırasında oluşan kentsel mekan algısına etkisini
birlikte değerlendirmek ve bu faktörlerin etki değerini saptamaktır. Araştırma kapsamında yürüme deneyimi sırasında
mekan algısını etkileyen bireysel ve mekansal faktörlere odaklanılarak,
toplumsal faktörler araştırmanın farklı toplumlarda
ele alınmasının getireceği zorluk nedeniyle çalışmanın kapsamı dışında
bırakılmıştır. Araştırmada ilk olarak, iki farklı sahada anket ve bilişsel
haritalama çalışmaları yapılarak verilerin toplanması hedeflenmektedir. İkinci
aşamada ise alan çalışmasından elde edilen verilerin istatiksel analizinin
yapılması planlanmaktadır. Üçüncü aşamada istatiksel verilerin bulanık mantık
yöntemi ile değerlendirilmesi hedeflenmektedir. Araştırma sonucunda, bulanık
mantık yöntemi aracılığıyla bu faktörler arasındaki ilişkinin kural tabanlı bir
sistemle ortaya koyulması ve hangi faktörün ne kadar etkili olduğunun
saptanması ile algı-yürünebilirlik ilişkisine dair mahalle ölçeğinde bir
yaklaşım geliştirilmesi hedeflenmektedir.