Doğal Afetler Karşısında Tedbir ve Tevekkül Anlayışının, Sorumluluk Bilincine Yansımasının Ölçülmesi

Özet

Dünyanın oluşum sürecinden günümüze gelen süreçte yeryüzünün hemen hemen her yerinde birçok doğal afet ile karşılaşılmıştır. En yıkıcı olanı da yerkürenin şekil almasında etkin rol oynayan tektonik hareketlerden kaynaklı depremler olmuştur. Yerkürenin oluşumsal bir gerçeği olarak meydana gelen depremler, gerekli ve yeterli tedbir alınmadığı zamanlarda büyük oranda can ve mal kaybına sebep olarak toplumsal ve tarihsel hafızaya kazınmıştır.

Sorumluluk bilinci kişiyi rabbine, kendisine ve topluma karşı sorumlu kılar. Kişi bu bilinçle yaşamını anlamlı hale getirirken hayatın her alanında tedbirli davranarak akıllı bir varlık olmanın hakkını vermeye çalışır elinden geleni yapıp tedbir aldıktan sonra da tevekkül ederek merhameti sonsuz olan Rabbine sığınır ve sırtındaki yükü bir nebze de olsa da hafifletir.

İnsanlar bu dünya da yaptıkları iyi ya da kötü şeylerden hesaba çekilecektir. Hesabın olduğu bir yerde kişinin yaşamının bütün sorumluluğu kendi omuzlarındadır. Dilerse iyi işler yapar dilerse kötü işler yapar. Kötü işlerin karşılığı dünya hayatında toplumsal düzenin bozulması ve ahirette kişinin cehenneme gitmesi iken iyi işlerin karşılığı dünyada toplumsal düzenin ilahi çizgide muhafaza edilmesi ve ahirette cennette sonsuzluğu tatmaktır. O (Allah) yaptığından sorumlu değildir. Onlar ise, sorumlu tutulacaklardır" (el-Enbiyâ, 21/23) ayeti gereğince insan diğer canlılardan farklı olarak üstün bir muhakeme gücü ve akıl ile yaratılmıştır. Akıllı bir varlık olan insanın hesap verecek olması hayatını Rabbine karşı sorumluluk duygusu ile şekillendirmesine sebep olur.

Toplumda bireysel olarak sorumluluk bilincinin artması toplumsal düzenin de olumlu olarak değişmesini sağlayacaktır. Davranışlarının sonucunda hesap vereceğini bilen insan toplumsal düzeni bozmayacak ve üstüne düşen sorumlulukları layığı ile yerine getirecektir. 

Bu çalışma da sorumluluk bilinci ilkesi doğal afetler ile sınırlandırılarak tedbir ve tevekkül kavramları bağlamında incelenecektir. İlgili kavramların literatürdeki tanımları ile toplumdaki karşılıkları değerlendirilecektir. Bunun sonucundaki toplumsal sorumluluk bilincinin gelişmesi için neler yapılabileceği tartışılacaktır.

Araştırmanın temel amacı doğal afetler karşısında tedbir ve tevekkül bağlamında müslümanlardaki sorumluluk bilincinin geliştirilmesine katkı sağlayacak verilere ulaşmaktır. Bu amaç çerçevesinde tedbir, tevekkül ve sorumluluk bilinci kavramlarının literatürüne uygun olarak açıklanması hedeflenmektedir. Ayrıca yapılacak olan anket çalışması ile toplumdaki sorumluluk bilinci düzeyini ölçmek hedeflenmektedir.

Bu itibarla projeyle, depremler karşısında insanın dini ve toplumsal ve ahlaki ödev ve sorumluluklarını belirlemek, tedbir ve tevekkül arasındaki ölçüyü saptamak ve sorumluluk bilincine olan etkileri gözlemlenip tedbir ve tevekküle atfedilen anlamların insanlardaki tesiri tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu çalışmanın sonucunda elde edilen veriler, tevekkül ve tedbir kavramları ve bunların sorumluluk bilinciyle irtibatı uluslararası bir sempozyumda tebliğ olarak sunulacak, ardından Kocaeli Üniversitesi ve çeşitli orta eğitim kurumlarında seminerler verilecektir.