Akademik Veri Yönetim Sistemi
PEKŞEN E. (Yürütücü), KAPLANVURAL İ., AKYOL N. H., DURDAĞ D.
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2019 - 2022
DNAPL (Dense non-aqueous phase liquids) olarak adlandırılan
kirletici kimyasallar yer altı suları için büyük problem teşkil etmektedir.
Trikloroetilen (TCE), yer altı suyu akifer sistemlerinde en çok gözlenen DNAPL
örneklerinden biri olup, kanserojen etkisinden ötürü insan sağlığı için ciddi
tehlike oluşturmaktadır. Bu tür kirletici unsurların yer altında kontrol
edilmesi ve ıslahında, yüzey aktif maddeli akifer ıslah tekniği önemli bir yer
tutmaktadır. Bu araştırmada akifer sistemleri içerisinde biriken TCE türü DNAPL
kütlelerinin yayılım davranışlarını ve bu kütlelerin yüzey aktif madde içeren
kimyasallar ile ortamdan temizlenmesi sürecini yer radarı yöntemi (GPR) ve
doğru akım özdirenç (DAÖ) ile incelenmiştir.
Proje kapsamında akifer modelini
temsil edecek üç boyutlu deney seti kurulmuştur. Kirlenme ve temizlenme süreci
laboratuvar ortamında gerçekleştirilmiştir. Kurulan bu düzenek içerisinde
meydana gelecek tüm faz değişimleri ve kütlesel yer değiştirmeler GPR ve DAÖ
yöntemleri ile takip edilmiştir. Ayrıca TCE’ye ait kütle hareketlerini
gözlemlemek amacıyla jeofizik ölçümlerine paralel olarak deney setinden
doğrudan numuneler alınarak ve jeokimya sonuçları ile jeofizik sonuçlar
karşılaştırılmıştır. Akiferin temizlenme sürecinde çözücü ve kirletici
arasındaki kimyasal reaksiyonlar sonucu bölgenin iletkenliği arttığı gözlenmiştir.
GPR sinyali için iletken ortamlarda elektromanyetik dalgaların nüfuz
derinliğinin azalması ve genlik değişimleri gözlenmiştir. GPR yöntemine ilave
olarak DAÖ yöntemi de model ölçeğinde projede uygulanmıştır. Çok elektrotlu
doğru akım özdirenç yöntemi plastik cam modele, küçük elektrotlar
yerleştirilerek ölçü alınmıştır. Alınan ölçüler iki boyutlu ters çözüm programı
ile değerlendirilerek özdirenç derinlik kesitleri elde edilmiştir.
Bu projede laboratuvar ölçeğinde
kurulan deney seti ile akifer sistemleri kullanılarak zamana bağlı olarak DNAPL
ve fazların davranışı takip edilmiştir. GPR verilerine standart olarak
uygulanan veri işlem adımları (doğrudan havadan ve yerden gelen dalgaların
veriden atılması, süzgeçler, NMO, kazanç, göç vb.) uygulanmıştır.