Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kocaeli İlahiyat Dergisi, cilt.4, sa.2, ss.105-130, 2020 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada Orta Çağ Yahudi düşünürü Saadya Gaon’un temsil ettiği Yahudi “kelâm” düşüncesi ile Kâdî Abdülcebbâr özelinde Mu‘tezilî kelâm metodolojisinin bir mukayesesi yapılmıştır. Çalışma, Saadya Gaoun’un Mu‘tezile ile benzerlikleri bulunduğunu tespit ettiğimiz Kitâbü’l-Emânât ve’l-i’tikâdât isimli telifinin adalet prensibi ile yakından ilişkili bulunan kısmı üzerinden ilerlemiştir. Bu meyanda mukayese için Mu’tezile’nin zamanındaki en önemli isimlerinden Kâdî Abdülcebbâr’ın el-Muğnî ve Şerhu’l-Usûli’l-hamse kitabı esas alınmıştır. Giriş kısmını müteakiben Saadya Gaoun’un hayatı, eserleri ve ilmî kişiliği hakkında kısa bilgi verildikten sonra mezkûr kitabın dördüncü bölümü olan “taât, ma‘siyet, cebr ve adl” bölümünün ayrıntılı bir analizi yapılmıştır. Söz konusu analiz münasebet düştükçe diğer teliflere atıflar yapılıp mukayese ve değerlendirmeler üzerine kurulmuştur. Çalışmada, her iki düşünce sisteminin etkileşim zeminleri teolojik söylemleri üzerinden ortaya konulup, bu hususa dair küçük bir mecranın aydınlatılması amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kelâm, Yahudi Kelâmı, Mu‘tezile, Kâdî Abdülcebbâr, Saadya Gaon,
adalet prensibi.
In this study, the Jewish “kalām” thought represented by the Medieval Jewish scholar Saadiah Gaon and Islamic-Mu’tazilite kalām methodology in accordance with Qadī Abd al-jabbār are compared. The study undertakes the chapter of his book called Kitāb alAmānāt v’al-ītiqādāt which is closely related to the justice principle. In this regard, the books al-Mughnī and Sharh al-Usūl al-Hamsa of Qadī Abd al-jabbār were taken into account. Following the introduction and upon briefly mentioning Saadiah Gaon’s life, ideas and contributions, a detailed analysis of the fourth chapter: “tāat (obedience), ma‘siyet (disobedience), jabr (coercion) and adl (justice)” is given. The analysis is taken into account by comparative evaluation with reference to these books when needed. In doing so we aimed to enlighten a small factor regarding this field by revealing the interaction of the Islamic Kalām and Medieval Jewish thought within their theological discourse.
Key Words: Kalām, Jewish Kalām, Qadī Abd al-jabbār, Saadiah Gaon, Mu’tazila, the
justice principle