Bâbertî’ye Nispet Edilen Bir Fırak Risalesi Hakkında Tespitler ve Mülahazalar


Creative Commons License

GÖMBEYAZ K.

E-MALAKAT MEZHEP ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, cilt.5, sa.1, ss.7-33, 2012 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 5 Sayı: 1
  • Basım Tarihi: 2012
  • Dergi Adı: E-MALAKAT MEZHEP ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
  • Derginin Tarandığı İndeksler: EBSCO Education Source
  • Sayfa Sayıları: ss.7-33
  • Kocaeli Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bu çalışma, Ekmeleddîn el-Bâbertî’nin hayatı ve eserlerinden bahseden tabakât kitaplarında ismi zikredilmeyen, ancak pek çok nüshasında yazarının Şeyhü’l-İslâm Ekmeleddîn olduğu belirtilen küçük hacimli, yazma halindeki bir fırak risâlesini ele almaktadır. Öncelikli olarak bu risâlenin Bâbertî’ye ait olup olmadığı problemini konu edinen çalışma, risâlenin nüshalarını tespit ederek ve nüshalarda yer alan müstensih notlarından hareket ederek bir sonuca varmaya çalışmaktadır. Kütüphane kataloglarında risâlenin nüshalarının bir kısmının Bâbertî’ye nispet edildiği, bir kısmının yazarı belirtilmeksizin kaydedildiği, bazısının da İbn Kemal Paşa gibi bir başka müellife nispet edildiği görülmüştür. Nüshalara düşülen müstensih notları eserin Bâbertî’ye ait olduğuna işaret ettiği gibi, ortaya konan fırka tasnifinin de Hanefî Fırak Geleneği’nin karakteristiklerini yansıtıyor olması, sıkı bir Hanefî olarak bilinen Bâbertî’nin bu eserin yazarı olabileceği kanaatini pekâlâ güçlendirmektedir. Çalışmanın ikinci bölümünde risâlenin ana çatısı ortaya konmuş, benimsenen fırka tasnifinin özellikleri tasvir edilmeye çalışılmış ve risâlenin aslında Ömer en-Nesefî’nin tefsirinde yaptığı fırka tasnifinin esas alınarak baş ve son kısımlarına birtakım ilaveler yapılmak suretiyle oluşturulduğu tespit edilmiştir. Risâlenin niçin kaynaklarda Bâbertî’ye nispet edilmediği hususunda bazı fikirler öne sürülmüş, kesinlik olmamakla birlikte eserin Bâbertî’ye ait olduğu, diğer ilmî nitelikleri yanında Bâbertî’nin aynı zamanda bir fırak yazarı olarak da nitelenebileceğini ve yazdığı fırak risâlesinde, takip ettiği tasnif usûlüyle Hanefî kimliğini öne çıkararak Hanefî Fırak Geleneği’nin tipik bir örneğini verdiği sonucuna ulaşılmıştır.

This paper deals with a short heresiographical epistle which is not mentioned among al-Babarti’s works in bibliographical sources, but whose writer is noted in its many manuscript copies as Shaikh al-Islam Akmal al-Din. Firstly, it questions whether or not it is belonged to him by seeking its copies in manuscript libraries, and the notes about the author written by copyists. It is seen that in the catalogues of the libraries, while some of the copies are attributed to al-Babarti, some are recorded without any author and some are wrongly attributed to another writer such as Ibn Kamal Pasha. The notes written on the copies signifies that it is one of al-Babarti’s works, as well as the classification of theological sects in the epistle which reflects the characteristics of Hanafite Firaq Tradition strengthens its belonging to al-Babarti, who is known as a faithful follower of Hanafism.

In the second part, the paper describes the main structure of the text, the features of the heresiographical classification, and reaches the conclusion that the epistle, in fact, was based on the classification that Najm al-Din ‘Umar al-Nasafi made in his tafsir and composed with some additions to the beginning and ending parts. It also makes several suggestions on why the epistle was not mentioned among al-Babarti’s works in the sources. Consequently, it asserts that this heresiographical epistle belongs, without any certainty, to al-Babarti, so he is also defined as a heresiographer aside from his other scientific titles and with the classification he made in his epistle, he highlighted his Hanafite identity and gave a typical example of Hanafite Firaq Tradition.