Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Müziği, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: TUĞÇE ERENCİ
Danışman: Sühan İrden
Özet:
Tanburi Ali Efendi'nin Sipihr Makamında Bestelediği Eserlerin Makam Kuramları Açısından Analizi adını taşıyan bu çalışmada Tanburi Ali Efendi'nin Sipihr makamında beste, ağır semai ve yürük semai formlarında bestelediği sekiz klasik eseri makamsal açıdan analiz edilmiştir. Eserlerin notalarına Dârü'l-Elhân Nota Arşivi'nden erişim sağlanmıştır. Sipihr makamının Türk makam nazari tarihinde yer alan tarihsel gelişimi, nazari tanımların birbirleriyle paralel olarak değerlendirilmesi, tanımların benzerlik ve farklılıklarının ortaya çıkarılmasıyla beraber Tanburi Ali Efendi'nin Sipihr makamı anlayışının tespiti amaçlanmıştır. Nitel verilere dayalı kaynak tarama, arşiv araştırması ve analiz yöntemi modelleri kullanılan çalışmada, Tanburi Ali Efendi'nin yaşamış olduğu dönemle birlikte kendinden önceki ve sonraki dönemlerin Sipihr makam anlayışları ile ilgili bilgiler elde edilmiş, bu bilgiler doğrultusunda Sipihr makamının XIX. yüzyılda Tanburi Ali Efendi'nin bestelediği Sipihr eserlerin önemli bir kaynak teşkil ettiği görülmüştür. Türk makam müziği tarihinde Sipihr makamı tarifinin ilk kez XV. yüzyılda Bedr-i Dilşâd'ın Muradnâme adlı edvârında (1426) "Muhayyer başlayıp Hisar seyir ettikten sonra Kûçek karar verir" şeklinde açıklandığı ve Ahmedoğlu Şükrullah (1429), Hızır Bin Abdullah (1441), Kırşehri (1411/1469), Kadızâde Tirevî (1492) gibi kuramcıların edvâr veya musiki risâlelerinde aynı tariflerin verildiği, Hâşim Bey edvârında (1864) ise ilk kez "Şehnaz başlayıp Hisar seyir edip Hüseyni karar verilerek" açıklandığı ve Tanburi Ali Efendi'nin bestelediği sekiz Sipihr eserin yedi tanesinin Hâşim Bey edvâr tanımına, bir tanesinin ise Muhayyer Sünbüle terkibi kullanımı dolayısıyla Muallim İsmail Hakkı Bey'in Sipihr makam tanımına uyduğu tespit edilmiştir. Tanburi Ali Efendi'nin Sipihr makamında bestelediği sekiz eserin yapılan makamsal analizlerine göre; tespit edilen makam ve terkîb çeşitlilikleri matematiksel yönteme başvurularak yüzde sistemi üzerinden hesaplanarak oranlanıp tablo ile sunulmuştur. Elde edilen bulgulara göre; Tanburi Ali Efendi'nin Sipihr makamı bestelerindeki makam anlayışının, Sipihr makam ve seyir kavramlarının anlaşılmayan yönlerine ışık tutacağı, eserlerdeki makam işleniş biçimlerinin makamların anlaşılabilir ve tanımlanabilir olmasına fayda sağlayacağı tespit edilmiştir.