Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Kocaeli Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Çağla Burcu Ün Kirez
Danışman: Bora Yenihan
Özet:
Bu çalışma, toplumsal cinsiyet algısı ve iş-aile
çatışması arasındaki ilişkinin nesiller arası bir karşılaştırma yaparak değişip
değişmediğini incelemektedir. Çalışma, hem toplumsal cinsiyet rollerinin kadına
yüklemiş olduğu ev içi işler hem de değişen ve gelişen dünya düzeninde işgücü
piyasasında ücretli olarak istihdamda yer alan kadınların daha fazla iş-aile
çatışması yaşayabileceği varsayımıyla yalnızca kadınların katılımıyla
gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, kadınların toplumsal cinsiyet algısı ve iş-aile
çatışması düzeyleri ölçülmüş olup, toplumsal cinsiyet algısı ve iş-aile
çatışması ilişkisinin nesiller arasında değişip değişmediği incelenmiştir.
Araştırma, nicel veri toplama yöntemlerinden anket
tekniği ile gerçekleştirilmiştir. 2022-2023 yılları arasında yürütülen
araştırmanın evrenini 58 yaşını geçmemiş ve hayatının herhangi bir döneminde
çalışmış veya halen çalışmakta olan kadınlar oluşturmaktadır. Araştırmanın
örneklemi, evrenden yola çıkılarak Kırklareli, Edirne ve Tekirdağ illeri ile
sınırlandırılmış ve 460 kişiden oluşturulmuştur.
Nicel veri toplam aracı olarak kullanılan ölçek üç
bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde katılımcıların demografik bilgilerine
dair önermeler yer alırken, ikinci bölümü toplumsal cinsiyet rolleri tutum
ölçeği ve üçüncü bölümü iş-aile çatışması ölçeği oluşturmaktadır. Araştırmada
elde edilen verilerin analizinde SPSS 26.0 ve AMOS 22 programlarından
faydalanılmıştır. Anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak alınmıştır. Veri
çözümlemesinde sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma değerleri, üç ve daha
fazla grup arasındaki farklılıkların karşılaştırılması ve farkın hangi gruptan
kaynaklandığının araştırıldığı analizlerde One-Way ANOVA testi uygulanmış olup
bu testler sonucunda ortaya çıkan farklılıkların tespitinde Post Hoc testlerden
Games-Howell ve Scheffe testleri uygulanmıştır. Değişkenler arası ilişkinin
incelenmesinde korelasyon analizi uygulanmıştır. Araştırmada kullanılan
ölçeklerin doğrulayıcı faktör analizi AMOS programında birinci düzey çok faktörlü
faktör analizi kullanılarak yapılmış olup, değişkenler arasındaki ilişki
üzerinde düzenleyici bir etki olup olmadığı çoklu grup ile düzenleyici etki
analizi ile test edilmiştir.
Yapılan analizler sonucunda, toplumsal cinsiyet
rolleri tutumu ile iş-aile çatışması arasında anlamlı, negatif (ters) yönlü ve
düşük düzeyde doğrusal bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bu ilişkinin
nesiller arasında farklılaşıp farklılaşmadığı incelendiğinde, X nesli için
toplumsal cinsiyetin iş-aile çatışmasını yordadığı (β= -,32; p<.01) ve toplumsal
cinsiyetin X neslinin iş-aile çatışmasındaki varyansın %10’unu açıkladığı görülmüştür.
Aynı şekilde Y nesli için de toplumsal cinsiyet iş-aile çatışmasını yordamaktadır
(β= -,23; p<.01) ve toplumsal cinsiyet Y neslinin iş-aile çatışmasındaki
varyansın %5’ini açıklamaktadır. Z nesli için ise toplumsal cinsiyetin iş-aile
çatışmasını yordamadığı (β= -,05; p<.667) ve varyansı da açıklamadığı
sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar, toplumsal cinsiyetin iş-aile çatışmasına
etkisinin X ve Y nesilleri için anlamlı olduğunu ancak Z nesli için anlamsız
olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, toplumsal cinsiyetin iş-aile
çatışmasına olan etkisinin Y neslinde daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Ancak, X nesli ile Y ve Z nesillerine ait yol katsayıları arasındaki farklılığı
ifade eden kritik Z değerleri (,441; 1,826) ile Y nesli ve Z nesli arasındaki
farklılığın kritik Z değerinin (1,488) olduğu görülmüştür. Kritik Z değerleri |1,96| altında kaldığından,
gruplar arasındaki farklılığın anlamlı olmadığı söylenebilir.
Toplumsal cinsiyet algısı ile iş-aile çatışması
arasındaki ilişkinin nesiller arasında farklılaşacağı öngörüsüyle yola çıkılan
çalışmada, toplanan veriler ve yapılan analizler neticesinde, toplumsal
cinsiyet ile iş-aile çatışması ilişkisinde neslin düzenleyici bir etkisinin
olmadığı belirlenmiştir.