İZMİT KÖRFEZİ İÇİN TSUNAMİ SENARYOLARI, DALGA TIRMANMA VE KIYI İÇİ SU BASMA UZAKLIKLARININ BELİRLENMESİ


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Ahmet Utku ÇAYIR

Danışman: Ergin Ulutaş

Özet:

Bu tez çalışması kapsamında Marmara Denizi doğu kesiminde tektonik yapıya uygun 6 adet olası deprem oluşum modeli belirlenmiş ve İzmit Körfezi kıyıları için tsunami yayılım modelleri oluşturulmuştur. Olası depremlerin fay parametrelerinin belirlenmesinde bölgenin tektonik yapısı ve geçmiş deprem dağılımları irdelenmiştir. Bölge tektoniğine uygun olarak fay parametreleri belirlenen senaryo depremlerden Yalova’nın kuzeyinde dışmerkezi seçilen ve doğrultu atım özelliği gösteren 6 numaralı senaryo deprem; körfez içinde tsunami su basma mesafelerinin hesaplanmasında kullanılmıştır. Bu senaryo deprem için fay parametreleri: deprem büyüklüğü Mw:7.2, fay boyu 40 km, fay eni 15 km, fay doğrultusu: 77 (derece), eğim açısı 66 (derece) ve kayma açısı 210 (derece) olarak alınmıştır. Fay parametreleri;  statik elastik yer değiştirme teorisi yaklaşımı ile deniz tabanının düşey deformasyonun hesaplanmasında kullanılmıştır. Deniz tabanı için hesaplanan düşey deformasyon, deniz yüzeyindeki başlangıç dalga yükselimi ile özdeş kabul edilerek batimetri ve topografya için GEBCO 30 grid veri yapısı ile birlikte kullanılarak dalga yayılım hesaplamaları SWAN-JRC kodu kullanılarak yapılmıştır. Körfeze kıyı alanlar için su basma uzaklığı tahminleri ise kıyı eğimi, pürüzlülük derecesi ve kıyıya en yakın başlangıç maksimum dalga yaklaşımı ile hesaplanmıştır.


Olası deprem oluşumlarından İzmit körfezi içini etkilemesi beklenen 6 numaralı hipotetik fay modeline göre kıyılarda hesaplanan en yüksek dalga Darıca civarında ve en düşük dalga da Hersek Deltasının doğusuna doğru sırasıyla 0.92 m ve 0.16 m olarak bulunmuştur. Tsunamilerin kıyıdaki yüksek dalga etkilerinin yanında en önemli hasar verici özellikleri; kıyıdan içeri doğru girebilmeleri ve ulaştıkları alanın eğimine bağlı olarak tırmanma yükseklikleri (run-up) ve su basma mesafeleridir. Körfezin çeşitli lokasyonlarında kıyıdan içeri eğimin %1’ in altında olduğu yerleşim alanlarında 270 metre su basma mesafeleri ve eğimin %15 üzerinde olduğu alanlarda da birkaç metrelik su basma mesafeleri hesaplanmıştır. Çalışmadaki modelleme sonuçları yukarıda bahsedilen faylanma türü ve 30 yay saniye çözünürlüklü batimetri verisi kullanılarak yapılmıştır. Faylanma türünün normal bileşen özellikleri,  deprem sonrası heyelan tetiklenmeleri ve detaylı veri kullanımı ile beklenen dalga yükseklikleri daha fazla olabilir.