Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: EMRE ERDAL
Danışman: Sühan İrden
Özet:
Üç telli klâsik kemençe sazını çalan icracılar gerek başlangıç seviyesinde gerekse profesyonel icra ve ileri düzey eğitim sürecinde karşılarına çıkan eserleri sadece notanın yazıldığı perde üzerinde değil, yapılacak icranın gerektirdiği farklı perdeler üzerinde de çalmak – okumak durumunda kalmaktadır. Tanbûri Cemil Bey tarafından üç ayrı makamda bestelenmiş olan peşrev ve saz semâîsi formundaki altı eser ile sınırlandırılan bu çalışmada, üç telli klâsik kemençe ile yapılan transpoze icra sırasında kullanılması en uygun parmak pozisyonlarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma üç telli klâsik kemençe icracılarının öğrenim sürecini hızlandırabilmeleri, çalgılarını güncel hayatta daha verimli kullanabilmeleri, transpoze icra sırasında karşılaşılan teknik problemlerin çözülmesi için önerilen yöntemler ve bu yöntemler hakkında ortaya konulan teorik bilgilerin nasıl uygulanacağı ile ilgili bilgiler içermektedir. Araştırmada tarama modeli, doküman inceleme ve belgesel tarama teknikleri kullanılarak veriler elde edilmiştir. Türk müziği varlığını tarih boyunca yazılı kaynaklar, üretilen eserler, büyük ustalar tarafından yapılan icralar ile sürdürmüş ve sürdürmeye de devam etmektedir. Tanbûri Cemil Bey tanbur, üç telli klâsik kemençe, viyolonsel gibi sazlardaki ustalığı, bestekarlığı ve aynı zamanda Türk müziği makamları ile ilgili yapmış olduğu nazari çalışmaları ile Türk müziği tarihinde önemli bir mihenk taşıdır. Bu çalışmada, Tanbûri Cemil Bey tarafından bestelenmiş olan üç farklı makamdaki peşrev ve saz semâîsi formundaki (Ishafân, Ferahfeza, Muhayyer) altı eser üzerinde, Bolâhenk, Sipürde, Kız, Mansur ahenklerde/akortlarda transpozisyon uygulaması yapılmıştır. Çalışmanın temel amacı başlangıç seviyesindeki kemençe icracılarının görsel farkındalığı, pratik düşünme yetisi ve farklı ahenklerdeki/akortlardaki parmak pozisyonlarını kullanabilmesi yönünden kolaylık sağlamasıdır. Tespit edilen parmak pozisyonları, 30 yılı aşkın süredir üç telli klâsik kemençe icrasıcı olan yazar tarafından tecrübe edilen ve icra açısından pratik olduğu düşünülen parmak pozisyonlarıdır. Bu bağlamda seçilen eserlerin çalışmaya konu olan ahenklerdeki/akortlardaki icrasında hangi parmak pozisyonlarının ve hangi tellerin kullanılacağı notaların üzerinde gösterilmiş ve her tel için farklı renklerde numaralar kullanılmıştır. Eserlerin notaları farklı kaynaklardan incelenerek varsa farklılıklar düzeltilmiş ve en doğru notaya ulaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca klâsik kemençenin tarihçesi, yapısı ve kullanılan ağaçlar ile birlikte Tanbûri Cemil Bey'in hayatı ve sanatına dair bilgilere yer verilmiştir. Elde edilen bilgiler ışığında çalışmanın üç telli klâsik kemençe sazı ile yapılan transpoze icralarda kolaylık sağlaması ve bu alandaki diğer çalışmalara kaynak olması düşünülmektedir. Bununla birlikte çalışma üç telli klâsik kemençe sazında transpoze icranın teknik olarak geliştirmesi açısından icracıya yardımcı bir kaynak olarak sunulmuştur. Çalışmada yer alan parmak pozisyon önerilerinin sistemli olarak çalışılması sonucunda transpozisyon uygulamalarının icrayı kolaylaştıracağı ve icracının gelişimini arttıracağı düşünülmektedir.