Akademik Veri Yönetim Sistemi
INTERNATIONAL TOPKAPI CONGRESS IV, İstanbul, Türkiye, 18 - 20 Eylül 2024, ss.486-495
Dünyevi iktidarın, dinî alanda da söz sahibi olması ve bu alanı kontrol altında tutması
gerekliliğini içeren bir kavram olarak sezaropapizm, dinî ve dünyevî yetkileri tek bir egemende
birleştiren bir perspektife sahiptir. Çalışmanın temel amacı, sezaropapist anlayış ve inanç
özgürlüğü arasındaki ilişkiyi analiz etmektir. Bu çerçevede devletin din üzerindeki kontrolünün,
inanç özgürlüğünün garantisi mi olduğu, yoksa, bu kontrolün inanç özgürlüğü üzerinde
kısıtlayıcı bir etki mi yarattığı sorunsalı tartışılmıştır. Söz konusu tartışma, devleti din dâhil
bütün unsurların üstünde konumlandıran ve dinî kurumların siyaset üzerindeki belirleyiciliğine
karşı duruş sergilemiş filozoflar olan Machiavelli’nin ve Spinoza’nın düşünceleri üzerinden,
karşılaştırmalı bir biçimde yürütülmüştür. Machiavelli ve Spinoza’nın karşılaştırılmasının
nedeni, ikisinin de sezaropapist filozoflar olarak değerlendirilmesi, ancak ikisinin sezaropapist
bakış açılarının, inanç özgürlüğü üzerinde farklı sonuçlar doğurmuş olmasıdır.
Yaşadığı dönemde İtalya’nın bölünmüşlüğü ve işgalci güçler için kolay bir av hâline gelmesini,
Kilise’nin suçu olarak gören Machiavelli, din kurumunun kendisine değil, Katolik
Hıristiyanlığa karşı çıkmış, toplumsal bütünlüğün sağlanabilmesi için devlet tarafından
biçimlendirilmiş bir dinin varlığını gerekli görmüştür. Araçsallaştırılmış böylesi bir din
anlayışının muhtemel sonucu ise, devletin formüle ettiği din dışındaki inançlara sahip olanların,
toplumsal bütünlüğü bozma potansiyeline sahip unsurlar olarak görülüp baskı altına
alınmasıdır. Diğer taraftan, dinî kurumların devlete müdahalesinin toplumu yıkıma
götüreceğini savunan Spinoza, güç ile hakkı eşitlemiş, dünyevî alanda en üstün güce sahip olan
devletin din üzerindeki kontrol hakkına doğal olarak sahip olduğunu ve bu kontrolün inanç
özgürlüğünü sağlamanın anahtarı olduğunu düşünmüştür.
Çalışmada Machiavelli ve Spinoza'nın temel eserleri ve bu filozoflar üzerine yapılan akademik
çalışmalar üzerinden literatür incelemesi yapılmıştır. Literatür incelemelerinden Elde edilen
bulgular, hermenötik ve karşılaştırmalı bir yöntemle analiz edilmiş, sezaropapizmin inanç
özgürlüğü üzerindeki potansiyel etkileri değerlendirilmiştir.