İstanbul Zonunun Jeodinamik Evriminde Kırıntı Ak Mika Yaşlarının Önemi

Çelik Ö. F., Billor M. Z., Özkan M., Çörtük R. M.

Uluslararası Katılımlı 77. Türkiye Jeoloji Kurultayı , Ankara, Türkiye, 14 - 18 Nisan 2025, ss.1, (Özet Bildiri)

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1
  • Kocaeli Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Erken Paleozoyik’ten günümüze kadar farklı zaman aralıklarında çökelmiş kalın bir sedimanter istiften oluşan İstanbul Zonu’nun, hangi kaynak alanlarından beslenerek oluştuğu Türkiye jeolojisinin önemli tartışma konularından birisidir. Bu çalışmayla, İstanbul Zonu'nun Ordovisyen, Permo-Triyas ve Eosen yaşlı kumtaşlarındaki tek tane ak mika kırıntılarında gerçekleştirilen 40Ar/39Ar tarihlendirme sonuçları ilk kez sunulmaktadır. İstanbul Zonu çökel istifinin potansiyel kaynak alanlarını belirlemek ve jeodinamik evrimini anlamak bu çalışmanın ana hedefleridir. Kırıntı ak mika 40Ar/39Ar yaş verileri, İstanbul Zonu'nun çökel istifindeki ak mikaların kaynak alanları bakımından önemli değişkenlikler sunduğunu göstermektedir. Ordovisyen kumtaşlarındaki kırıntı ak mikaların tarihlendirme sonuçları, 600–450 My ve 350–280 My olmak üzere iki ana yaş popülasyonuna işaret etmektedir. Yaklaşık 450 My'dan eski yaşlar, Kadomiyen orojenezi ve eş zamanlı magmatizmayla ilişkilendirilebilmektedir. Ordovisyen kumtaşlarının çökelim sonrası döneme ait olan Permo-Karbonifer yaşları (350–280 My) ise bu kayaçların metamorfik olmadığı düşüncesinin aksine çökelim sonrası ısıl etkileri yansıtan düşük dereceli başkalaşım süreçlerinden etkilendiğini göstermektedir. Bununla birlikte, kırıntı zirkon tarihlendirme çalışmalarında rapor edilen Mezoproterozoyik ve Orta-Arkean yaşlarının olmaması dikkat çekicidir. Permo-Triyas yaşlı kumtaşlarında ak mikaların 40Ar/39Ar yaşlarının yaklaşık 290 My civarında kümelenmesi, Variskan orojenezinin İstanbul Zonu üzerindeki etkisini desteklemektedir. Permo-Triyas kumtaşlarında, Erken Paleozoyik ve Geç Neoproterozoyik mika yaşlarının gözlenmemesi, kumtaşlarındaki kırıntı mikaların İstanbul Zonu'nun Paleozoyik istifinden ziyade, olasılıkla Sakarya Zonu'ndaki Variskan orojeneziyle ilişkili sahalardan türediğine işaret etmektedir. Eosen yaşlı kumtaşlarında gözlenen kırıntı mikalar ise 320–140 My arasında geniş bir yaş aralığı göstermekte ve birden fazla kaynak alan katkısını işaret etmektedir. Bu birimdeki Permo-Karbonifer yaşları Sakarya Zonu’ndaki Variskan olaylarıyla ilişkilendirilebilirken, daha genç Mesozoyik yaşlarının İstanbul Zonu’nun güneyindeki Armutlu Yarımadası ve Almacık Dağı’nda gözlenen metamorfik temel birimlerinden türediği düşünülmektedir.