Popüleri Çevreleyen “Arzu”: 1970’li Yıllar Türkiye’sinde Arzu Siyasetinin Ana Akım Sinemaya Yansımaları Bağlamında Şerif Gören Sinemasında Arabesk


Creative Commons License

Aytaç İ. D.

SineFilozofi, cilt.4, sa.7, ss.89-113, 2019 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 4 Sayı: 7
  • Basım Tarihi: 2019
  • Doi Numarası: 10.31122/sinefilozofi.516106
  • Dergi Adı: SineFilozofi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.89-113
  • Kocaeli Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türkiye’nin yakın siyasi tarihine bakıldığında 1970’li yıllar, “başka türlüsünün” mümkün olduğu inancının hayatın her alanında kendisini gösterdiği; toplumun farklı kesimlerinin birbirleriyle karşılaşan, kesişen, çatışan heterojen “arzu akışlarının” kitlesel eylemlilikle bütünleştiği; siyasetin gündelik hayat ve popüler kültürün her yanına dağılan bir çoğullaşma içinde kendisini gösterdiği özel bir dönemdir.

Dönemin Türk sineması bağlamında ise, gündelik siyasetin imgelerinin sadece siyasal filmlerle sınırlı kalmayıp tecimsel sinemaya da ‘sızmış’ olması, çoğunlukla arzuları “yerli-yurtlulaştırmaya” yönelen ana akım sinema ve popüler kültürün arzu politikaları tarafından çevrelenip dönüştürülmesinin olanağını göstermesi açısından önemli ve nadir bir örnek teşkil etmektedir. Bunlar arasında özellikle ayrıksı sayılabilecek bir damarı Şerif Gören’in Orhan Gencebay ortaklığıyla ürettiği arabesk filmler oluşturmaktadır. Gören’in geniş halk kitlelerine ulaşabilecek popüler bir yol olan ama aynı zamanda derinde son derece politik bir “his” barındıran arabesk türüne toplumcu siyasal perspektiften yaklaşarak ürettiği filmlerin, genellikle birbirine karşıt konumlandırılan siyasal sinema ve arabeskin birliğinden doğan yeni bir “rizom” ortaya çıkardığı söylenebilir. Bu çalışmada, Gören’in dört arabesk filmi, var olan toplumsal yapı ve ilişki ağlarına dair sunduğu imgelemle ortaya koyduğu “kaçış” stratejileri bağlamında incelenmekte; böylelikle bu filmlerin “sinematografik düşünce” üretme yolunda giriştiği çaba ile arzu siyasetiyle nasıl eklemlendiği tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Arzu Siyaseti, Türk Sineması, Siyasal Sinema, Arabesk, Şerif Gören.

In the context of Turkey’s contemporary political history, the 1970s constitutes a unique example. It is an era in which “the belief in other possibilities” manifested itself in all areas of life; the “flows of desire” belonging to different social layers integrated with the mass action; the politics expanded into the daily life and popular culture.

This productive “politics of desire” also showed itself in the 1970s’ Turkish cinema in terms of the reflections of the political images on not only political films but also the mainstream films. This sets a rare and important example where the popular culture has been surrounded and transformed by the politics of desire. In this context, Şerif Gören’s films that combine arabesque genre with leftist political cinema can be regarded as “rhizomatic” collaboration of the two contradictory ways of the expression of the desire. This study examines Gören’s four arabesque films in terms of their integration with the politics and the desire through the “lines of flight” in their imagery of social structure and relations.

Keywords: Politics of Desire, Turkish Cinema, Political Cinema, Arabesque, Şerif Gören.