Ortaokul Öğrencilerinin Fen Bilimlerine Yönelik Tutumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi


Acar Ö., Ordu K.

FSMVU-EAK2020, İstanbul, Türkiye, 9 - 10 Mayıs 2020

  • Yayın Türü: Bildiri / Yayınlanmadı
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Kocaeli Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Problem Durumu: Tutum; kişinin dünyayı, kendisini, ilişkilerini anlamlandırma biçimi olup, davranışlarını etkileyen inançlar dizisinden oluşmaktadır ve davranışları belirlemede önemli bir yere sahiptir. İnceoğlu (2010)’na göre tutum kavramı, bireyin çevresindeki herhangi bir olgu veya nesneye ilişkin sahip olduğu tepki eğilimini ifade eder. Bireylerin çevrelerindeki herhangi bir olaya, duruma, kişiye karşı olumlu ya da olumsuz tepkilerinden oluşan tutumlar, uzun süreli bellekte saklanır. Tutumlar; bilişsel, duyuşsal ve davranışsal olmak üzere üç öğeden oluşmaktadır. Bilişsel öğe; bireyin sahip olduğu her türlü bilgileri, deneyimleri ve fikirleri kapsar. Duyuşsal öğe; bireyin sahip olduğu her türlü duygulardır. Davranışsal öğe ise bireyin sergilediği gözlemlenebilen tepkilerdir. Tutumların bu üç öğesi birbirleriyle doğrudan ilişkilidir ve etkileşim halindedir.

İçsel süreçlerle meydana gelen tutumların değişmesi kolay değildir. Ancak bu üç öğeden herhangi bir bileşende değişiklik meydana gelirse organize bir şekilde diğer bileşenlerde de değişim gözlenir. Küçük yaşlardan itibaren oluşan bu tutumlar; insanın davranışlarını ve dünya görüşünü de etkilemektedir. Bu açılardan, fen eğitiminde öğrencilerin fen bilimlerine yönelik tutumlarını belli aralıklarla ölçmek ve bunları olumlu yönde geliştirmek önemli görülmektedir (Kind, Jones ve Barmby, 2007).

Araştırmalar Türkiye’de fen bilimlerine yönelik tutumla cinsiyetin ilişkisini incelemiş ve kız öğrenciler lehine anlamlı bir fark bulmuşlardır (Çibir & Özden, 2017; Karaer, 2007; Uyanık, 2017). Diğer taraftan araştırmaların sonuçları, ortaokulda sınıf seviyesinin yükselmesiyle birlikte öğrencilerin fen bilimlerine yönelik tutumlarının olumsuzlaştığını göstermektedir (Can & Dikmentepe, 2015; Keleş & Aydın, 2017).

Uluslararası öğrenci değerlendirme programlarının sonuçları ülkemizde okullar arası başarı farkının yüksek olduğunu ortaya koymaktadır (The Organisation for Economic Co-operation and Development, 2016a, 2016b; Yıldırım, Yıldırım, & Ceylan, 2017). Fen bilimlerine yönelik tutumun sınıf seviyesi ve cinsiyetle olan ilişkisini araştıran araştırmalar olmasına rağmen bu araştırmalar okullar arası başarı farkını araştırmalarında göz önünde bulundurmamışlardır. Tutumun sınıf seviyesi ve cinsiyetle olan ilişkisi fen başarısı farklı okullarda bilinebilirse bu okul bağlamlarına yönelik alınacak tedbirler daha rahat oluşturulabilir. Bu araştırmada literatürde sözü geçen açığı kapatmak amaçlanmıştır. Araştırmada aşağıdaki araştırma sorusuna cevap aranmıştır:

Fen başarısı yüksek okullarda (FEBYO) ve fen başarısı düşük okullarda (FEBDO) okuyan ortaokul öğrencilerinin fen bilimlerine yönelik tutumları cinsiyet ve sınıf düzeyi değişkenlerine göre nasıl değişmektedir?

Yöntem

Araştırmada bağımsız değişkenler olan cinsiyet ve sınıf düzeyinin bağımlı değişken olan fen bilimlerine yönelik tutumlar üzerine etkisi incelendiğinden araştırmada nicel araştırma yöntemi altında olan karşılaştırma türü ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır (Karasar, 2009).

Örneklem

Kastamonu ili Merkez ilçesi ortaokullarından başarılı okulları temsilen bir ortaokul, başarısız okulları temsilen ise iki ortaokul seçilmiştir. Öğrencilerin değişkenlere göre dağılımı Tablo 1’ de verilmiştir.

Tablo 1: Öğrencilerin Değişkenlere Göre Dağılımı

 

 

FEBDO

 

FEBYO

 

 

 

Kız

Erkek

Toplam

Kız

Erkek

Toplam

 

 

Sınıf

 

 

5. Sınıf

43

31

74

31

31

62

6. Sınıf

41

26

67

35

33

68

7. Sınıf

42

31

73

63

51

114

8. Sınıf

38

30

68

28

30

58

 

Veri Toplama Aracı

Araştırmada veri toplama aracı olarak orijinali Kind, Jones ve Barmby (2007) tarafından geliştirilen ve Kind ve Barmby tarafından (2010) revize edilen 5’li Likert tipindeki 29 maddelik fen bilimlerine yönelik tutum ölçeği kullanılmıştır. Fen bilimlerine yönelik tutum ölçeğindeki 29 maddeden 24 tanesi olumlu 5 tanesi ise olumsuz anlam içermektedir. Fen bilimlerine yönelik tutum açısından tüm maddeleri olumlu hale getirebilmek için olumsuz olan 5 madde ters kodlanmıştır. Ölçeğin tüm maddeleri üzerine ilk önce açımlayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Bu analiz sonucuna göre ölçek altında 4 faktör belirlenmiştir. Bu dört faktör daha sonra Lisrel 8.7 programı kullanılarak doğrulayıcı faktör analizinden geçirilmiş ve uygun fit indisleri bulunmuştur. İlgili literatür ışığında elde edilen faktörler; okul içindeki fen, okul dışındaki fen, fenle ilgili benlik ve fennin önemi olarak adlandırılmıştır. Bu faktörler için bulunan Cronbach alfa iç tutarlılık katsayıları sırasıyla .87, .87, .74, ve .51 olarak bulunmuştur.

Verilerin Analizi

FEBDO ve FEBYO’daki öğrencilerin fen bilimlerine yönelik tutumlarının sınıf seviyesine göre değişimini inceleyebilmek için çoklu varyans analizi (MANOVA) uygulanmıştır. Bu okullardaki farklı sınıf seviyesindeki kız ve erkek öğrencilerin fen bilimlerine yönelik tutumlarının karşılaştırılması için ise her bir sınıf seviyesi için yine MANOVA uygulanmıştır.

Sonuçlar

MANOVA sonuçları, sınıf seviyesinin hem FEBDO’da (F(4,12) = 2.65, p < .01) hem de FEBYO’da (F(4,12) = 3.20, p < .001) etkisinin olduğunu göstermiştir. FEBDO için uygulanan takip ANOVA’ları sadece okul dışı fen (F(3,278) = 3.54, p < .05) alt boyutunda sınıf seviyesinin etkisi olduğunu göstermiştir. Diğer taraftan FEBYO için uygulanan takip ANOVA’ların sonuçları da sınıf seviyesinin sadece okul dışı fen (F(3,298) = 6.03, p < .01) alt boyutunda etkisinin olduğunu göstermiştir.

FEBDO’da her bir sınıf seviyesi için uygulanan MANOVA sonuçları, cinsiyet değişkeninin bağımlı değişkenler üzerine etkisini göstermemiştir. Diğer taraftan FEBYO için uygulanan MANOVA sonuçları 5. sınıf (F(4, 57) = 5.37, p < .01), 6. sınıf (F(4, 63) = 3.31, p < .05) ve 7. sınıfta (F(4, 109) = 4.40, p < .01) cinsiyet değişkeninin bağımlı değişkenler üzerine etkisinin olduğunu, 8. sınıfta ise olmadığını göstermiştir. Uygulanan takip ANOVA sonuçları cinsiyet değişkeninin FEBYO’da 5. sınıfta okul dışı ve okul içi fen puanlarına etkisini göstermiştir. Ayrıca takip ANOVA sonuçları, 6. sınıfta cinsiyet değişkeninin okul içi fen, okul dışı fen, fenle ilgili benlik ve fennin önemi puanları üzerine etkisini göstermiştir. Son olarak analiz sonuçları 7. sınıfta cinsiyet değişkeninin okul dışı fen puanları üzerindeki etkisini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler: Fen Eğitimi, Tutum, Cinsiyet, Sınıf Seviyesi, Ortaokul Öğrencileri

Kaynakça

Can, Ş. & Dikmentepe, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin fen ve teknoloji dersi ile fen deneylerine yönelik tutumlarının araştırılması (Muğla ili örneği). MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 44-58.

Çibir, A. & Özden, M. (2017). İlkokul öğrencilerinin fen dersine yönelik tutumları: kütahya örneği. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 7(2), 27-43.

İnceoğlu, M. (2010). Tutum algı iletişim (5. Baskı). İstanbul: Beykent Üniversitesi Yayınevi.

Karaer, H. (2007). İlköğretim ikinci kademe 8. sınıf öğrencilerinin fen bilgisi dersine yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 107-120.

Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar-ilkeler-teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Keleş, P. U. & Aydın, S. (2017). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine yönelik tutumlarının enlemsel olarak incelenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(2), 711-719.

Kind, P. M., & Barmby, P. (2010). Defending the attitude scales. In I. M. Saleh & M. S. Khine (Eds.), Attitude Research in Science Education: Classic and Contemporary Measurements. Charlotte, NC: Information Age Publishing.

Kind, P., Jones, K., & Barmby, P. (2007). Developing attitudes towards science measures. International Journal of Science Education, 29(7), 871-893.

The Organisation for Economic Co-operation and Development. (2016a). PISA 2015 results (Volume I): Excellence and equity in education. Paris: OECD Publishing.

The Organisation for Economic Co-operation and Development. (2016b). PISA 2015 results (Volume II): Policies and practices for successful schools. Paris: OECD Publishing.

Uyanık, G. (2017). İlkokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine yönelik tutumları ile akademik başarıları arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim, 10(1), 86-93.

Yıldırım, H.H., Yıldırım, S., & Ceylan, E. (2017). Türkiye perspektifinden TIMSS 2015 sonuçları. Ankara: TED Yayınları.