Mûsâ Cârullah Bigiyef (öl. 1949), Kazan Türklerinin son asırda yetiştirdiği büyük bir İslâm âlimidir. Bigiyef, İslâm toplumlarının ve devletlerinin siyasî, askerî, iktisadî ve kültürel açıdan tam bir çöküş sürecinin içinde olduğu bir dönemde yaşamıştır. İslâm dünyasının içinde bulunduğu buhrandan kur-tulmak için de Kur’ân-sünnet kaynaklı çözümler üretmenin gayreti içinde olmuştur. Makalemize konu olan ve Kur’ân-sünnet ilişkisine yeni bir yaklaşımı öngören Kitâbu’s-sünne adlı eserini de çağdaş dö-nemde ilk olarak Hint alt kıtasında ortaya çıkan ve sünneti dışlayan Kur’âncılık söylemine karşı kaleme almıştır. Cârullah, Kur’âncıların aşırı savruluşuna karşı sessiz kalamamış ve sünneti Kur’ân’ın önüne geçiren farklı bir teori ortaya koymuştur. Ona göre Hz. Peygamber’in sünneti, İslâm’ın bilgi kaynakları ve deliller hiyerarşisinde hükümlerin dayanağı olan dört aslî delilin başında yer alan bir asıldır. Zira İslâm’da her hüküm önce sünnetle ortaya konmuş, sonra ayetler Hz. Peygamber’in o konudaki söz, fiil ve takrirlerini tespit ve teyit etmiş, hatta ebedileştirmiştir. Din ve imanın bütün temel esasları, dinin farz olarak değerlendirdiği kural ve kaidelerin tamamı önce sünnet ile belirlenmiş, daha sonra Kur’ân ayetleri bunları teyit ve tespit etmek üzere nazil olmuştur. Örneğin namaz, onun bütün rükünleri, şartları ve vakitleri önce sünnetle açıklanmış daha sonra bunlar Kur’ân ayetleri ile teyit edilmiştir. Bigiyef, söz konusu eserinde kendine ait bu sünnet teorisini pek çok ayetle desteklemiştir. Bu çalışmada, Cârullah tarafından sünnete delil teşkil ettiği öne sürülen ayetler, Kur’ân bütünselliğinin temel mihverini oluşturan bağlamsal bütünlük (metin içi, metin dışı ve ilahi bağlam) çerçevesinde incelenmiş ve söz konusu ayetlerin onun sünnet teorisine dayanak olup olmadığı üzerinde durulmuştur. Sonuç olarak elde edilen veriler ışığında, Cârullah’ın kendi sünnet teorisini destekleyici mâhiyette zikrettiği ayetlerin, Hz. Peygamber’in sünneti ile doğrudan bir ilişkisinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Çünkü Cârullah ayetlere daha çok parçacı ve literal bir yaklaşım sergilemiş, dolayısıyla bütünlükten ve bağlamdan uzaklaşmıştır. Cârullah’ın sünnete dair iddiası, olumlu bazı düşünceleri çağrıştırsa da onun sadece bir teori olarak kaldığını ifade etmek yanlış olmayacaktır.
Mûsâ Jārullāh Bīgīyef (d. 1949) is one of the most prominent Islamic scholars produced by the Kazan Turks in the last century. Bîgî lived during a period when Islamic societies and states were undergoing a complete collapse in political, military, economic, and cultural terms. He devoted himself to finding solutions rooted in the Qurʾān and Sunna to help the Islamic world emerge from this crisis. The subject of this article, Kitāb al-Sunna, envisions a novel approach to the relationship between the Qurʾān.and Sunna and was written as a response to the Qurʾānists discourse, which emerged in the modern era initially in the Indian subcontinent and sought to marginalize the Sunna. Bîgîyef could not remain silent in the face of the excessive stance of the Qurʾānists and proposed a different theory that placed the Sunna above the Qurʾān. According to him, the Sunna of the Prophet Muhammad holds primacy among the four foundational sources of Islamic legal and theological authority. In his view, every ruling in Islam was first established by the Sunna, and subsequently, the Qurʾānic verses confirmed, validated, and even eternalized the Prophet’s words, actions, and approvals. The essential principles of faith and religion, as well as all obligatory rules and regulations in Islam, were first determined by the Sunna and later confirmed and established by the Qurʾānic verses. For example, the acts, conditions, and times of prayer were first explained by the Sunna, and only later were they validated by Qurʾānic verses. In Kitāb al-Sunna, Bîgîyef supports his unique theory of the Sunna with various Qurʾānic verses. This study examines the verses cited by Bîgîyef as evidence for the Sunna within the framework of contextual integrity (intratextual, extratextual, and divine context), which forms the core of the Qurʾān's holistic approach. It aims to investigate whether these verses actually support Bîgîyef's theory of the Sunna. The findings reveal that the verses cited by Bîgîyef have no direct connection to the Prophet's Sunna. This is due to a fragmented approach to interpretation that generally disregards the textual historical context. Although Bîgîyef's claims about the Sunna suggest some positive ideas, it would not be wrong to say that his theory remains only theoretical.
