Osmanlı Vakıf ve Arazi Tahriri Mukayesesi: Çınarcık Örneği


Creative Commons License

Yardımcı M. E., Çelik M.

Turkish Studies - Historical Analysis, cilt.15, sa.4, ss.1267-1280, 2020 (Hakemli Dergi)

Özet

Bu çalışmada Osmanlı döneminde Yalakabad nahiyesine bağlı Çınarcık karyesinde artan nüfusa bağlı olarak kurulan yerleşim biriminin, 1724 yılında Kethûda Mehmet Paşa vakfına bağlanması ve vergi gelirlerinin vakfa tahsisi konusunda tanzim edilmiş vakıf tahrir defteri ile 1844-1845 yılları Maliye Nezareti Temettuat Defterleri kıyaslanmıştır. Bölgenin tarım ve ulaştırma alanlarındaki potansiyeli karşılaştırmalı tarih çalışması ile aydınlatılacaktır. Defterlerdeki gelir ve vergi verileri de karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Bölgenin ekonomik performansı ve demografik durumu bu çalışma ile gün yüzüne çıkmıştır. Nüfusun etnik yapısı, mal varlıkları, ticari durumu, denizcilik sektörü, meslekler, tarım faaliyetleri veriler yardımı ile kıyaslanarak incelenmiştir. Vakıf arazisinin tahsisi, bölgenin ekonomik ve coğrafi sınırları tespit edilmiştir. Temettuat defterlerinin öncelikli gayesi ekonomik reformların gerçekleştirilmesidir. Tanzimat döneminde mali sorunların giderilmesi için iktisadi durumdan haberdar olunması elzemdir. Bu amaçla yeni vergi uygulamalarının yaygınlaşması için veriler önemlidir. Tüm üreticilerin gelirleri bu defterlere kaydedilmiştir. Vergi dışı gelirler de yazılmıştır. 1844-1845 Tarihli 5022 Numaralı Temettuat defteri 21 sayfadır. Bu defterde hıristiyan rum tebaanın gelir ve vergi kayıtları bulunmaktadır. 1844-1845 Tarihli 5038 Numaralı Temettuat defteri 18 sayfadır. Bu defterde Müslüman Türk nüfusun gelir ve vergi kayıtları bulunmaktadır. Kethûda Mehmet Paşa vakıf defteri 11 sayfadır. İskan edilenlerin isimleri ve vergi toplamları kayıt edilmiştir. Çınarcık karyesinin coğrafi bölgesinin sınırları vakıf defterine yazılmıştır.