Eski Türk Edebiyatı Yüzyıllara Göre Nazım ve Nesir

ZAVOTÇU G.

Aydın Kitabevi, Ankara, 2005

  • Yayın Türü: Kitap / Ders Kitabı
  • Basım Tarihi: 2005
  • Yayınevi: Aydın Kitabevi
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Kocaeli Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Eski Türk Edebiyatı, Türk edebiyatının yaklaşık 7 yüzyıllık dönemi için kullanılan bir addır. Türklerin İslam dinini kabul etmeleriyle başlayan bu dönem, ürünlerini bu inanç sistemi etkisinde 12-13. yüzyıllarda vermeğe başlar. Günümüze ulaşan örnekleri ise ağırlıklı olarak 13. yüzyılla birlikte görülmeye başlar. 14 ve 15. yüzyıllarda ivme kazanan  bu edebiyatın gelişimi, edebi ürün ve kişilik bağlamında 16 ve 17. yüzyıllarda doruğa çıkar. 18. yüzyılda Nedîm ve Şeyh Gâlib gibi, ayrı kutuplarda iki büyük temsilcisini yetiştiren Eski Türk Edebiyatı, 19. yüzyıl ortalarında görevini tamamlamış sayılır.

 

Tanzîmat Fermânı ve arkasından gelen Tanzîmat Edebiyatı ile birlikte bittiğine inanılan Eski Türk Edebiyatı, dönem şairlerinin şiir kitaplarına dîvân adı vermelerinden esinlenilerek Dîvân Edebiyatı adıyla da anılır. Fakat, ne Eski Türk Edebiyatı ne de Dîvân Edebiyatı adları bu dönem edebi ürünlerini tam olarak karşılamaz. Bunların dışında İslami Dönem Türk Edebiyatı, Osmanlı Dönemi Türk Edebiyatı, Anadolu Türk Edebiyatı v.b. adlar da bu dönem edebiyatını tam olarak anlatmaktan uzaktır. Eski Türk Edebiyatı adlandırması, bu edebiyatın ne kadar eski olduğu konusunu belirtmekte yetersiz kalır. Dîvân Edebiyatı, bu dönemin düzyazı (nesir) ürünlerini karşılamaz. İslâmî Dönem Türk Edebiyatı, Tanzîmât ve günümüze kadar olan Türk Edebiyatını da içerir. Osmanlı Dönemi Edebiyatı ise daha önceki Beylikler ve Anadolu Selçuklu dönemlerini gözardı eder. Oysa, bu edebi dönemin başlangıcı Beylikler ve Anadolu Selçuklu dönemlerine rastlar. Anadolu Türk Edebiyatı da sınırları belirsiz ve çok genel bir adlandırmadır.

 

Bu adlandırmalar ve edebiyatın dönemlere ayrılması görecelidir. Türk edebiyatı başlangıcından günümüze dek bir bütün olarak algılanmalı ve öyle değerlendirilmelidir. Önemli olan, söz konusu dönem edebi ürün ve sanatçılarının doğru bir değerlendirme süzgecinden geçirilmesidir. Türk edebiyatının bir takım dönemlere ayrılması, dönemlerin düşünce değişikliği ve özellikleriyle daha derinliğine incelenebilmesi içindir. Bu yöntemle, belirli edebi dönemler ayrıntılı olarak incelenebilmekte ve hakkında sağlıklı bir değerlendirme yapılabilmektedir. Yine de, Eski Türk Edebiyatı ya da Dîvân Edebiyatı, eksik yanları ile bu dönem edebiyatı için kullanılan iki yaygın addır.

 

Bu kitap, Türk Edebiyatı’nın yukarıda sınırları çizilen döneminin edebi kişilik ve ürünleriyle ilgili bilgileri içerir. Öğrenciler ve öğretim elemanları açısından kullanışlı yanı ise Eski Türk Edebiyatı’nın iki yüzünü bir kitapta toplamasıdır. Yani, hem nazım hem de nesir hakkında bilgiler ve örnekler içermesidir. Kitaptaki edebî kişilik ve ürünler hakkındaki bilgiler daha da genişletilebilir. Ancak, düşüncemiz öğrencinin dikkatini önemli ad ve eserlere yoğunlaştırmak, derinliğine ve ayrıntılı bilgi edinmeyi ise öğrencinin kendi araştırma ve çabasına bırakmak doğrultusunda biçimlenmiştir.

 

Çalışmamızın amacı, öğrencilere Eski Türk Edebiyatı derslerinde yardımcı olabilmek ve temel bilgileri onların kullanımına sunmaktır. Bu amacımıza ulaşabilmek öncelikli dileğimizdir. Olası hata ve eksiklikler tarafımızca göz önüne alınacak, kitabın bir sonraki baskısında düzeltilecektir.