Başkurt Türkçesindeki Eski Türkçe Bazı Fonetik Eğilimler

Creative Commons License

Acar K.

Türk Dünyası Araştırmaları, cilt.2014, sa.208, ss.123-142, 2014 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 2014 Sayı: 208
  • Basım Tarihi: 2014
  • Dergi Adı: Türk Dünyası Araştırmaları
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.123-142
  • Kocaeli Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Çağdaş Kıpçak şivelerinden Başkurt Türkçesi, kendine has ses özellikleriyle dikkat çekmektedir. En yakın olduğu Tatar Türkçesiyle ilk hece ünlülerinde ("a" hariç) daralma, kelimelerin her yerinde ("ı" hariç) yarı genişleme gibi ortak özellikleri vardır. Bu şivede s>h, ç>s gibi karakteristik, kendine has ses değişmeleri de görülmektedir.

Ancak bizce onu özel kılan, bu değişmeler değildir. Başkurt Türkçesinin fonetiği, içinde yer aldığı şive grubunda bir kısmı hiç görülmeyen bir kısmı da sınırlı olarak görülen birtakım korunma ve değişmeleri barındırmaktadır. Başkurt Türkçesi bu ses korunması ve değişmesi karşıtlıklarında hep Eski (veya Orta) Türkçedeki biçimleri sürdürme eğilimindedir. Bu yönüyle de çoğu zaman çevresindeki şivelerden ayrı bir yerde durmaktadır.

Bu çalışmada Başkurt Türkçesinin şu konulardaki tutumu ele alınmıştır: Söz başı "t" ünsüzü (ti- "demek" fiilinde), söz başı "y" ünsüzü (genel anlamda), söz içi ve sonu "l" ve "peltek d" ünsüzleri (bazı kelimelerde), söz sonu "w" sesi (hıw<<sub "su" isminde).

İncelemenin sonucunda Başkurt Türkçesinin eski fonetik şekilleri tercih etme ve koruma eğilimi ortaya konmuştur.