Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kadim Akademi SBD, cilt.8, sa.1, ss.33-57, 2024 (Hakemli Dergi)
İslam tarihinde 16. yüzyıl Müslüman toplumlarda yeni siyasal düzenlerin ortaya çıkması itibariyle dikkat çekicidir. Bu yüzyılda Osmanlılar, Safevîler ve Bâbürlüler şeklinde üç büyük devlet ve Timurluların özellikle Mâverâünnehir ve Türkistan topraklarında Özbekler ve Kazaklar gibi hanlıklar ortaya çıkmıştır. Bu yeni düzenler, beraberinde yeni çatışma alanlarını ve aralarında çok boyutlu bir rekabeti ön plana çıkarmıştır. Bu rekabette özellikle Şeybâniler-Bâbürlüler mücadelesi İslam dünyasının doğusunda bulunan Mâverâünnehir, Horasan ve Hint Alt Kıtası arasında jeo-politik bir kopuş meydana getirmiştir. Bu kopuş sebebiyle Şark İslam’ı arasında insan-toplum, bilgi-fikir ve mal-ticaret hareketliliği ve akışı tıkanmaya başlamıştır. Bu çalışmada Şark İslam’ı arasında bulunan Şeybânîler ile Bâbürlülerin rekabetinin özellikle Timurluların mirasını elde etmeye yönelik meydana geldiği ortaya konulmuştur. Dolayısıyla bu çalışma Mâverâünnehir-Horasan-Hint Alt Kıtası merkezli yaşanan tüm bu çatışmaların özelde Şark İslam’ında siyasî, coğrafî, ticarî, ilmî ve kültürel bütünlüğün parçalanması olduğunu tahkik etmiştir. Bu sayede Müslümanlarda sonuçlarını doğrudan birkaç yüzyıl içinde gözlemlediğimiz durağanlaşma ve daralmanın kökenleri Şeybânîler ve Bâbürlüler mücadele örnekleminden hareketle aşikar hale getirilmiş olacaktır.