Akademik Veri Yönetim Sistemi
18th International Symposium Communication in the Millennium, Erzurum, Türkiye, 26 - 27 Ekim 2021, ss.837-850
Dünya Sağlık Örgütü’nün 2020 Mart
ayında pandemi olarak ilan ettiği Covid-19 hastalığı Çin’de ortaya çıkmış, tüm
dünyada hızla yayılarak endişe, korku ve paniğe neden olmuştur. Bu süreçte
hastalıkla ilgili bilgilere ulaşma ihtiyacının artması, virüsün mutasyonuyla
ilgili gelişmeler, insanların aşılara yönelik kaygı ve çekinceleri küresel
çapta komplo teorilerine de zemin hazırlamıştır. Kriz dönemlerinde insanların
bilişsel düzeyde yaşadıkları karmaşanın giderilmesinde komplo teorilerinin
anlamlı bir yeri olduğu düşünülmektedir. Araştırmalar komplo teorilerine
yönelik artan ilginin politik sisteme yabancılaşma, huzursuzluk hissi ve mevcut
dünyayı anlamada eksiklik gibi durumlarla ilişkili olduğunu göstermektedir
(Douglas vd. 2019). Sosyal medya platformları, kaygı durumunu gidermek ve uzun
süreli izolasyonla ilişkilendirilen yalnızlık duygusunu azaltmak açısından
Covid-19 sürecinde bireylere psikolojik destek olmuştur. Öte yandan sosyal
medya, doğru enformasyon kadar salgını kontrol altına almaya yönelik önlemleri
tehlikeye atan yanlış bilgi ve komplo teorilerinin de hızla yaygınlaşıp
güçlenmesini mümkün kılmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından “infodemi”
olarak tanımlanan aşırı düzeyde üretilen asılsız bilgi ve haberler, sağlık
kazanımlarını tehdit ederek kamu sağlığı önlemlerinin yetersiz kalmasına neden
olmakta ve salgın yönetimini zorlaştırmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’deki
sosyal medya kullanıcıları arasında yaygın olan komplo teorilerine
odaklanılmıştır. Twitter’da komplo teorileri yayan yüksek takipçili ‘5G Virüs
News’ (5gvirusnewss) hesabı araştırmanın örneklemi olarak seçilmiştir.
Araştırma, 13.11.2020 ve 20.05.2021 tarihleri arasındaki 6 aylık süreci
kapsamakta olup bu süreçte paylaşılan 3201 tweet içerik analizi yöntemiyle
incelenmiştir. Komplo teorilerinde ağırlıklı olarak; virüsün 5G teknolojisiyle
bağlantısı olduğu, Bill Gates tarafından tasarlandığı, aşıların biyolojik silah
niteliği taşıdığı ve küresel gözetim sistemini kolaylaştırmak için sahte bir
pandemi tasarlandığına yönelik iddialar öne sürülmektedir. Tweetlerin söz
konusu temaları hangi düşünce örüntüsü üzerinden aktardığını ortaya koyan
araştırma bulgularında ayrıca kullanıcıların ‘5gvirusnewss’ adlı hesap ile
etkileşime geçme süreçlerindeki farklılık ile Türkiye’deki pandemi
politikalarındaki değişiklikler arasında anlamlı bir bağıntı olduğu
görülmüştür.