Akademik Veri Yönetim Sistemi
International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), cilt.12, sa.119, ss.924-937, 2025 (Hakemli Dergi)
ÖZET
İstanbul’un Eminönü semtinde yer alan ve Mimar Sinan tarafından inşa edilen, Osmanlı klasik dönem mimarisinin önemli eserlerinden biri olan Rüstem Paşa Camii, özellikle iç mekânını süsleyen zengin çini dekorasyonu ile dikkat çekmektedir. Camii’nin dış cephe düzenlemesi, Sinan’ın erken ve orta dönem camilerinde sıklıkla görülen, ana kubbeyi ön plana çıkaran piramidal tasarım anlayışının başarılı bir örneğini sergilemektedir. İç mekânda ise taşıyıcı sistemin başlangıcına kadar uzanan çini kaplı duvar yüzeyleri arka planda kalmakta; böylece taşıyıcı unsurlar ve örtü elemanları görsel olarak ön plana çıkarılmaktadır. Rüstem Paşa Camii’nde yer alan çiniler, 16. yüzyıl Osmanlı çini sanatının zirvesi olarak değerlendirilmekte olup, ağırlıklı olarak İznik atölyelerinin karakteristik özelliklerini yansıtmakta, yer yer Kütahya üretimi olabilecek unsurlar da gözlemlenmektedir. Motif, kompozisyon ve yerleşim açısından yapılan sınıflandırmalar, camiinin zengin süsleme repertuarını ortaya koymaktadır. Rüstem Paşa Camii çinileri yalnızca estetik üstünlükleriyle değil, aynı zamanda üretim teknolojisi, malzeme kalitesi ve dönemin üslup özelliklerini yansıtması bakımından da Osmanlı sanat tarihinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir.Bu çalışma, 2016-2020 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından, İstanbul 1. Bölge Müdürlüğü denetiminde ve Bilim Kurulu danışmanlığında yürütülen Rüstem Paşa Camii Çinilerinin restorasyon uygulamalarını ele almaktadır. Restorasyon süreci kapsamında, caminin mimari yapısı, ahşap elemanları, kalemişleri ve çini süslemeleri bütüncül bir yaklaşımla onarılmıştır. Yapının zemin hareketleri ve statik sorunları da bu süreçte titizlikle izlenmiştir. Ayrıca, Camii’deki çiniler; restitüsyon ve rölöveraporları üzerinden değerlendirilerek, çinilerin üslüp ve kompozisyon özellikleri analiz edilmiş, motif, kompozisyon ve yerleşim özellikleri açısından sınıflandırılarak ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Rüstem Paşa Camii, Osmanlı Çini Sanatı, İznik çinileri, Çini Restorasyonu
ABSTRACTLocated in Istanbul's Eminönü district and built by Mimar Sinan, Rüstem Pasha Mosque stands out as one of the significant examples of Ottoman classical architecture, particularly noted for its richly decorated interior adorned with exquisite tiles. The mosque’s exterior arrangement exemplifies Sinan’s early and middle-period pyramidal design approach, which prominently emphasizes the central dome. Within the interior, the tiled wall surfaces extending up to the beginning of the structural support system remain in the background, thereby visually accentuating the supporting elements and the covering system.The tiles of Rüstem Pasha Mosque, regarded as the pinnacle of 16th-century Ottoman ceramic art, predominantly reflect the characteristic features of İznik workshops, occasionally displaying elements that may originate from Kütahya production. The classification based on motifs, composition, and placement reveals the mosque’s rich decorative repertoire. Rüstem Pasha Mosque’s tiles hold a distinguished place in Ottoman art history, not only for their aesthetic excellence but also for their production technology, material quality, and stylistic reflection of their period.This study examines the restoration practices of Rüstem Pasha Mosque’s tiles, carried out between 2016 and 2020 under the supervision of the General Directorate of Foundations, Istanbul 1st Regional Directorate, and the guidance of the Scientific Committee. Throughout the restoration process, the mosque’s architectural structure, wooden elements, wall paintings, and tile decorations were restored through a holistic approach. The building’s ground movements and static problems were meticulously monitored during this period. Additionally, the tiles in the mosque have been evaluated based on restitution and survey reports; their stylistic and compositional features have been analyzed, and they have been classified according to their motifs, compositional structure, and spatial arrangement.
Keywords:Rüstem Pasha Mosque, Ottoman Tile Art, İznik Tiles, Tile Restoration