Yıldız O.
Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi, cilt.66, sa.2, ss.691-711, 2025 (Scopus, TRDizin)
-
Yayın Türü:
Makale / Tam Makale
-
Cilt numarası:
66
Sayı:
2
-
Basım Tarihi:
2025
-
Doi Numarası:
10.33227/auifd.1630603
-
Dergi Adı:
Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi
-
Derginin Tarandığı İndeksler:
Scopus, ATLA Religion Database, Central & Eastern European Academic Source (CEEAS), Index Islamicus, Directory of Open Access Journals, TR DİZİN (ULAKBİM)
-
Sayfa Sayıları:
ss.691-711
-
Kocaeli Üniversitesi Adresli:
Evet
Özet
İslam telif geleneğinde hemen her tür kitap belirli amaçlar doğrultusunda kaleme alınmıştır. Hadis edebiyatı ürünlerinin de birçoğu bu özelliği barındırmaktadır. Özellikle cāmiʿ ve sunen türü eserlerin, reʾy fıkhına karşı hadis merkezli fıkhî bilgi üretme hedefiyle, Ehl-i hadis ve Ehl-i reʾy arasındaki fikrî mücadeleye sahne olduğu bilinmektedir. Musned türü eserlerin de belirli amaçlar gözetilerek telif edildiği görülmektedir; ancak bu amaçlar, müelliflerin ilmî ve fikrî yapıları ile zaman ve ortamın ihtiyaçlarına göre değişebilmektedir. Daha özele inildiğinde hem Ehl-i hadis’ten hem de Ebū Ḥanīfe’nin takipçileri olan Ehl-i reʾy’den bazı isimlerin imam adına musned telif ettikleri müşahede edilmektedir. İki ekol arasındaki ilişkiler dikkate alındığında söz konusu musnedlerin aynı amaca matuf telif edilip edilmediği sorusu akla gelmektedir. Doğru cevaba ulaşabilmek için Ebū Ḥanīfe musnedlerinin, müelliflerin ekolleri dikkate alınarak incelenmesi ve sonrasında bir yargıya varılması gerekmektedir. Ebū Ḥanīfe musnedlerine daha önce eğilen araştırmacılar konuyu bu açıdan ele almayı genelde ihmal etmiştir. Çalışmamız ise 4./10. asırdan günümüze ulaşan ya da hakkında bazı bilgi veya çıkarımlara sahip olduğumuz eserleri ayrı ayrı konu edinmek suretiyle Ebū Ḥanīfe musnedlerinin telif sebeplerine odaklanmıştır. Yapılan incelemeler neticesinde Ehl-i reʾy tarafından kaleme alınan musnedlerin Ebū Ḥanīfe’nin hadis birikimini ortaya koymak amacıyla onu müdafaa etmek sadedinde; Ehl-i hadis tarafından derlenenlerin ise bir kısmının imamın hadis bilgisinin yetersiz ve zabtının zayıf olduğunu ispat etmek yani tenkit amacıyla, bir kısmının da tam aksine hadis ilmindeki yerini tespit etmek, bir bakıma savunma adına telif edildiği sonucuna ulaşılmıştır.