Akademik Veri Yönetim Sistemi
ÂŞIK SANATI SEMPOZYUMU, Nevşehir, Türkiye, 3 - 04 Ağustos 2023
Aşık
Veysel; 1894 yılında Sivas’ın Sivrialan köyünde dünyaya gelmiş, kendi döneminde
büyük bir etki yaratmış önemli bir halk ozanıdır. Dönemin Aşık geleneği, saz
şairleri içerisinde yerini alan Aşık Veysel; saz çalmayı öğrenmiş ve saz
icrasında büyük bit ustalık kazanmıştır. Hayatı; acı ve çile ile geçecek olan ve türküsünde
de dile getirdiği gibi uzun ince bir yola koyulmuştur. Hayatın ona
getirdiklerine rağmen büyük bir tevekkül ile yaşadıklarını kabullenen Veysel;
40 yaşından sonra şiir yazmaya başlamıştır. Okuma yazması olmamasına rağmen
yaşamı boyunca yaşadıklarını şiirlere, şiirleri de sazı ile ezgilendiren Aşık Veysel’in
türküleri Anadolu’nun dört bir yanında söylenir olmuştur. Günümüzde de dilden
dile söylenen Veysel’in şiir ve türkülerinde; aşk, sevgi, saygı, tabiat,
dayanışma, eğitim gibi toplumsal ve kültürel değerlerin yanı sıra adalet ve
özgürlük gibi evrensel konulara da değindiği görülmektedir. Bu çalışma da
sözleri ve bestesi kendine ait olan türkülerinin işlevsel açıdan
değerlendirilmesi amaçlamaktadır. TRT Türk Halk Müziği repertuvarında Aşık
Veysel Şatıroğlu’nun kaynak kişi olarak bulunduğu altmış altı adet türkü
bulunmaktadır. Bunlardan altı adetinde derleyen olarak kendisinin adı
yazmaktadır. Çalışmanın kapsamı Aşık Veysel’in TRT repertuvarında bulunan ve en
çok icra edildiği düşünülen on adet türkü ile sınırlandırılmıştır. Doküman
analizi yöntemi kullanılarak tespit edilen türküler müziğin işlevsel yapısını
çözümlemede kullanılmıştır. Seçilen türküler söylenme
amacına göre William Bascom’un folklorun dört işlevi (Hoş vakit geçirme,
eğlenme ve eğlendirme işlevi, değerlere, toplum kurallarına ve törelere destek
verme işlevi, eğitim ve kültürün gelecek kuşaklara aktarılarak gelecek
kuşakların eğitilmesi işlevi ve kişisel ve toplumsal baskılardan kaçıp kurtulma
işlevi) açısından değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; Aşık Veysel’in duygusal
deneyimler yaşadığı ve bu duygusal deneyimleri türkülerinde ifade ettiği, toplumun
değerlerini, inançlarını, geçmişini ve kimliğini türküleri ile ifade ettiği ve
bu şekilde aynı zamanda toplumun ortak hafızasını ve kültürel bağlarını koruyup
türkülerin aracılığı ile toplum üyeleri arasında birliği sağladığı, hatırlanması
ve unutulmaması gereken önemli toplumsal değerleri, bilgileri, yeni nesillere türküleri
aracılığı ile ilettiği saptanmıştır. Dolayısıyla Aşık Veysel’in türkülerinin bu
dört işlev açısından değerlendirilebileceği görülmüştür.
Anahtar
Sözcükler:
Türk Halk Müziği, Aşıklık Geleneği, Aşık Veysel, William Bascom