Akademik Veri Yönetim Sistemi
OSARK: III. Uluslararası Osmanlı Araştırmaları Kongresi , İstanbul, Türkiye, 7 - 09 Eylül 2022, ss.324
Siyasal, iktisadi ve kültürel gelişmelere bağlı olarak yön kazanan Osmanlı-Türk modernleşmesi sürecinin kilit kavramlarından biri olan “ferd (birey)” kavramı merkeziyetçi anlayışa karşılık adem-i merkeziyetçiliği savunan yaklaşımların, politik sorunların sebeplerini maişet tarzında arayan sosyal eleştirilerin ve özgürlük söylemiyle eşgüdümlü “yeni bir insan yaratma” gayesini ifade eden görüşlerin temel tartışma zemini olmuştur. Bu kaygılar ekseninde geliştirilmiş normatif, etik ve politik yorumlar “ferd” kavramını merkez almış ve yeni sosyal paradigmayı bu kavram ekseninde inşa etmeye çabasını içermiştir. “Ferd” kavramına getirdikleri farklı açılımlarla Prens Sabahaddin, Baha Tevfik ve Doktor Hazık, aynı kavramın 19. yüzyıl sonu Osmanlı-Türk modernleşme paradigmasındaki farklı çehrelerini gözler önüne serer. Devletin sorunlarının çözümü için yeni bir özgür ve müteşebbis insan tipinin ye-tiştirilmesinin zorunluluğuna işaret eden bu isimler arasında düşünsel anlamda doğrudan bir ilişkiden söz etmek güç olmakla birlikte, “ferd” kavramına getirdikleri yorumlara ilişkin karşılaştırmalı incelemeler bize bir kavramın izsürümü üzerinden II. Meşrutiyet döneminin birey tasavvurunu anlamak adına önemli katkılar sunacaktır. Çalışmamızda Prens Sabahaddin, Bahâ Tevfik ve Doktor (Mehmed) Hazık’ın ahlak, hukuk ve politika üzerine geliştirdikleri yorumlar, kaleme aldıkları eserler üzerinden, düşünsel boyutlarıyla, karşılaştırmalı olarak incelenecektir. 19. yüzyıl sonu Osmanlı-Türk düşünce dünyasına ilişkin tarihy-azımı yazınında daha ziyade merkeziyetçi görüşlere ilişkin incelemelerin bir art bileşeni olarak yer verilen “ferd” kavramı çalışmamızın odak noktasını oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışmamız konuya ilişkin tarihyazımı literatürüne özgün katkılar sunmayı amaçlamaktadır.
The concept of “ferd (individual)” has an important place in Ottoman-Turkish modernization. This concept has been the main discussion ground of decentralization against the centralist approach, social criticism of political problems and the aim of “creating a new human being”. The concept of “ferd” has been at the center of the normative, ethical and political interpretations developed on the axis of these concerns. The concept of the individual, with this use, included an effort to construct a new social paradigm. Prince Sabahaddin, Baha Tevfik and Doctor Hazık made different interpretations of the concept of “ferd”. These thinkers considered it necessary to raise a new free and enterprising human type for the problems of the state. There is no direct relationship between them, but comparative analyzes of these thinkers’ interpretations of the concept of “ferd” will provide us with important contributions to understand the intellectual atmosphere of the Second Constitutional Era.In our study, we will comparatively examine the interpretations of Prince Sabahaddin, Baha Tevfik and Doctor (Mehmed) Hazık on morality, law and politics. In this process, we will benefit from the works of thinkers. Thus, we will try to present original contributions to the 19th century Ottoman-Turkish modernization historiography.