Akademik Veri Yönetim Sistemi
Prof. Dr. Haluk İpekten anısına Klasik Türk Edebiyatının Ses ve Anlam Dünyası Sempozyumu, Düzce, Türkiye, 10 - 11 Ekim 2019
Özet: Klasik
şiirde sözden kasıt genellikle gizemli ve ince manalı terim, ifade (nükte) ya
da şiirdir. Şairin, söylediği lâf (sıradan, değersiz söz) değil görünmez
âlemden zamaneye armağan olarak ilettiği bir elmas veya incidir. Klasik Türk Şiirinin muhtelif
beyitlerinde elmas ve inci (cevher, gevher-güher, dürr) ile özdeşleştirilen bu
söz de en az onlar kadar değerlidir.
Klasik
Türk şiirinde elmas ve inci (cevher, gevher, güher, dürr) olarak nitelenen
sözün akıldan dile, hâtırdan satıra uzanan bir mācerāsı vardır. Bu mācerā,
farklı şairlerin sözle ilgili mısra, beyit, bend ve şiirlerinde bazen açıkça
bazen de îmâ yollu dile getirilir. Fakat, bu mâcerânın keşfi genellikle
okuyucuya bırakılır. Mācerā, kısmen veya -az da olsa-tamamen farklı şairlerin
dilinden muhtelif şekillerde şiire yansıyarak okuyucuya bu hususta ipuçları
verir. Şiir ve şiir parçalarındaki ipuçlarından hareketle sözün mâcerâsı
(oluşum evresi) akıl, fikir (endîşe), hayâl (tahayyül-tasavvur), gönül (dil, hâtır),
dil (zebân, lisân) ve söz ile özetlenebilir.
Nef’î’nin “Sözüm”
Kasîdesi Klasik Türk Şiirinde sözün mâcerâsı ya da yol haritası bakımından
zengin söylemleri bünyesinde barındırır. Türkçe Dîvânı’nın başında yer alan
ve Hz. Muhammed övgüsünde söylenmiş bir
na‘t olan, redifine istinâden de “Sözüm”
kasîdesi olarak anılan şiirin birçok beyti sözün mâcerâsına tahsis olunmuş
gözükür. Bu beyitlerde söz- akıl, fikir -söz, hayâl-söz, gönül-söz ve dil -söz
ilişkisi / mukâyesesi mısralara bölüştürülmüş olarak dikkatlere sunulur.
Bir başka
ifâde ile beyitlerin ilk mısraında sözün hazırlık evreleri olan akıl, fikir,
hayâl, gönül ve dil; ikinci mısralarda ise söz tanımlanarak mâcerâsı veya yol
haritası sunulmuş olur. Bu mâcerâ veya yol haritasına bazen kalem (hâme),
mürekkep (divit), kagıt (kâgaz) v.d. unsurlar da dahil edilir. Ancak, bu son
unsurların yardımcı konumunda olduğunu düşünürsek sözün mâcerâsında etkili olan
asıl unsurların akıl, fikir, hayal, gönül, dil ve söz olduğu görüşü ağırlık
kazanır. Bu bildiride, Nef‘î’nin “Sözüm”
Kasîdesinden hareketle sözün mâcerâsında etkili olan veya oluşumuna katkıda
bulunan unsurlar üzerinde durulacaktır.
WİTH THE MOVE FROM NEF’Î’S “MY SPEECH” İN CLASSİCAL TURKİSH POEM
ADVETNTURE OF SPEECH
Abstract:
In
classical poetry, the term often refers to a mysterious and subtle term, phrase
or poem. It is a pearl that the poet conveys from the invisible realm as a gift
to the people and poets of the era. This word, which is identified with pearls
in various couplets of Classical Turkish
Poetry, is as valuable as them.
The word ve pearl and ore
cevher in classical Turkish poetry has an adventure from mind to language, from
memory to line. This adventure is expressed in different poets' verses,
couplets, and poems, sometimes openly and sometimes implied. However, the
discovery of this adventure is often left to the reader. Adventure gives some
clues to the reader by reflecting poetry in various ways from the language of
the poets, partly or at least completely different. Based on the clues in
poetry and poetry pieces, the adventure of the word (formation process) can be
summarized by reason, idea, imagination, fiction, heart, language and word.
Nefi's “My Speech” Ode
contains the discourses rich in terms of the meaning of the word or road map in
Classical Turkish Poetry. At the beginning of the Turkish Divan and Hz. At the
beginning of the Turkish Divan and Hz. Many poets of the poem, which is called
as “My speech” ode, which is a poem praised by Mohammad, seem to be devoted to
the adventure of the word. In these couplets, the relationship between
word-reason, idea-word, dream-word, heart-word and language-word is presented
to the attention as divided into verses. In other words, in the first verse of
couplets, mind, idea, imagination, heart and language which are the preparation
stages of the word; In the second verse, the word is defined and the adventure
or road map is presented. This adventure or roadmap is sometimes accompanied by
pen, ink, paper, etc. elements are also included. However, if we consider that
these last elements are helpful, the idea that the main elements that are
effective in the adventure of the word is mind, idea, imagination, heart,
language and word gain weight. This paper will focus on the elements that have
influenced or contributed to Nefî's “My Speech” Ode.
Key
Words: Word, mind, idea, imagination, heart,
language, Nef‘î, My Speech Ode