Öğretmen Adaylarının Çevre Etiği Farkındalıkları ve Sürdürülebilir Çevre Tutumlarının İncelenmesi

Eşme A., Akaydın B. B.

20. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Antalya, Türkiye, 14 - 17 Kasım 2022

  • Yayın Türü: Bildiri / Yayınlanmadı
  • Basıldığı Şehir: Antalya
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Kocaeli Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Doğanın bir parçası olan insan yeryüzünde yaşayan diğer canlı ve cansız varlıklara karşı sorumluluk sahibi olmalı ve saygı duymalıdır. İnsanlarda çevreye yönelik sorumluluk ve saygının geliştirilmesi sürecinde çevre etiği kavramı ortaya çıkmıştır. Çevre etiği, insan ile doğa arasındaki ilişkilerin ahlaki unsurlar doğrultusunda sistemli bir şekilde incelenmesi olarak ifade edilmektedir. Çevre etiği, çevreye ilişkin karar ve uygulamaların belirlenmesinde tutum ve davranışı etkileyen önemli bir unsur olduğu görülmektedir. Çevre sorunlarının ortaya çıkmasında insanların tutum ve davranışları önemli bir yere sahip olup bu sorunların ortadan kaldırılmasında çevre etiği önemli bir unsurdur. Türkiye’de sürdürülebilir çevreye yönelik bireylerin olumlu tutum ve davranış gerçekleştirmelerinde çevreye yönelik verilen eğitimler önemli bir yere sahiptir. Formal eğitim sürecinde yer alan çevre eğitimi ortaokulda seçmeli ders olarak; ilkokulda Hayat Bilgisi, Fen Bilimleri, Sosyal Bilgiler ve Türkçe gibi derslerin içerisinde; okul öncesinde ise öğretim programında kazanımlarda yer almaktadır. Buradan yola çıkarak; öğrencilere çevreye yönelik etik kavramların öğretilmesi ve kazandırılmasında, çevreye yönelik olumlu tutumun geliştirilmesinde ilk görev öğretmenlere düşmektedir. Çevreye yönelik etik ve sürdürülebilir tutumun geliştirilmesinde, öğretmenlerin yapacakları çevre etkinliklerinin zenginleştirilmesi, çevre etiği ve sürdürülebilir tutum ile ilgili mesleki donanımın artmasında lisans eğitiminin içeriği önemli bir yere sahiptir. Öğretmenlerin lisans eğitiminde belirtilen içeriğe ulaşma durumlarını ortaya koymak amacıyla öğretmen adaylarının çevre etiği farkındalıkları ve sürdürülebilir çevre tutumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda çevre etiği farkındalıkları ve sürdürülebilir çevre tutumlarının; cinsiyet, eğitim alınan öğretmenlik alanı, sınıf düzeyi, çevre ve etik dersi alma durumları, çevre kuruluşları ile ilişki durumu arasında anlamlı düzeyde bir farklılaşma olması alt amaçlar olarak belirlenmiştir. Ayrıca araştırmada, öğretmen adaylarının çevre etiği farkındalıkları ve sürdürülebilir çevre tutumları arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığı, çevre etiğinin sürdürülebilir çevre tutumunu yordama durumunun da belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada öğretmen adaylarının çevre etiğine yönelik farkındalıklarının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumu yordama gücünü belirlemek için ilişkisel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2021-2022 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Marmara Bölgesinde yer alan bir Eğitim Fakültesinde eğitim gören 312 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada, kişisel bilgi formu, 23 maddeden oluşan “Çevre Etiği Farkındalık Ölçeği” ve 27 maddenin yer aldığı “Sürdürülebilir Çevre Tutum Ölçeği” veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Verilerin analizinde araştırmanın amacı ve alt amaçları doğrultusunda betimsel analizlerle birlikte fark, korelasyon ve regresyon analizleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda çevre etiği farkındalıklarının yüksek, sürdürülebilir çevre tutumlarının orta düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmen adaylarının çevre etiği farkındalıkları cinsiyete göre kadın öğretmen adayları lehine anlamlı düzeyde farklılaştığı, sürdürülebilir çevre tutumlarının ise farklılaşmadığı belirlenmiştir. Ayrıca, öğretmen adaylarının çevre etiği farkındalıkları ve sürdürülebilir çevre tutumlarının eğitim alınan öğretmenlik alanı, sınıf düzeyi, çevre ve etik dersi alma durumları, çevre kuruluşları ile ilişki durumuna göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı ortaya çıkmıştır. Öğretmen adaylarının çevre etiği farkındalıkları ve sürdürülebilir çevre tutumları arasında düşük düzeyde anlamlı bir ilişkinin olduğu, çevre etiği farkındalığının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumu düşük derecede yordadığı belirlenmiştir. 

Anahtar kelimeler: Çevre etiği farkındalığı, sürdürülebilir çevre, öğretmen adayı, tutum


People, who is a part of nature, should be responsible for and respect other living and non-living beings on earth. The concept of environmental ethics emerged in the process of developing responsibility and respect for the environment in people. Environmental ethics is defined as a systematic examination of the relations between human and nature in line with ethical principles. Environmental ethics is seen as an important factor affecting attitudes and behaviours in determining environmental decisions and practices. The attitudes and behaviours of people have an important place in the emergence of environmental problems, and environmental ethics is an important element in eliminating these problems. Environmental education has an important place in the development of positive attitudes and behaviours by individuals towards the sustainable environment in Turkey. Environmental education, which is included in the formal education process, is offered within an elective course in middle school and within the courses such as Life Sciences, Natural Sciences, Social Studies and Turkish in primary school and is touched upon in the objectives of the pre-school curriculum. Thus, teachers should take the greatest responsibility for teaching and imparting ethical concepts towards the environment to students and for developing a positive attitude towards the environment in students. The content of undergraduate education has an important place in the development of ethical and sustainable attitudes towards the environment, enriching the environmental activities to be performed by teachers and improving teachers’ professional competence related to environmental ethics and sustainable attitude. In this connection, it was aimed to determine the environmental ethics awareness and sustainable environmental attitudes of pre-service teachers so that the extent to which their undergraduate education could equip them with these attitudes and awareness could be revealed. It was also investigated whether their environmental ethics awareness and sustainable environmental attitudes vary significantly depending on some variables such as gender, department attended, grade level, taking/having taken environment and ethics courses and relationship with environmental organizations. Moreover, it was aimed to determine whether there is a significant relationship between pre-service teachers’ environmental ethics awareness and sustainable environmental attitudes and whether environmental ethics predicts sustainable environmental attitudes. In the study, the relational research design was used to determine the extent to which pre-service teachers’ environmental ethics awareness predicts their sustainable environmental attitudes. The sample of the study is comprised of 312 pre-service teachers attending a Faculty of Education in the Marmara Region in the spring term of the 2021-2022 academic year. In the study, a personal information form, the “Environmental Ethics Awareness Scale” consisting of 23 items and the “Sustainable Environmental Attitude Scale” consisting of 27 items were used as data collection tools. In the analysis of the collected data, difference, correlation and regression analyses were used together with descriptive analyses in line with the purpose and sub-purposes of the study. As a result of the study, it was revealed that the pre-service teachers’ environmental ethics awareness was high and sustainable environmental attitudes were medium. The environmental ethics awareness of the pre-service teachers was found to vary significantly depending on gender in favour of the female pre-service teachers, while their sustainable environmental attitudes were found to not vary significantly depending on gender. In addition, the pre-service teachers’ environmental ethics awareness and sustainable environmental attitudes were found to not vary significantly depending on department attended, grade level, taking/having taken environment and ethics courses and relationship with environmental organizations. It was determined that there is a low, positive and significant correlation between the pre-service teachers’ environmental ethics awareness and sustainable environmental attitudes and that their environmental ethics awareness predicts their sustainable environmental attitudes at a low level.

Keywords: Environmental ethics awareness, sustainable environment, pre-service teacher, attitude